EGA NAFARROA
GIZA KLONAZIOA EZTABAIDAGAI1997ko otsailean, Ian Wilmut ikertzaile britainiarrak eta bere lankideek ardi bat klonatzea lortu zutela jakinarazi zuten. Dolly zen, hain zuzen, klonatutako ardia. Mundua harri eta zur geratu zen berri hura entzundakoan, giza klonazioari bide emango zion beldurrez. Izan ere, mundu osoko agintari politikoek eman zioten erantzuna Dolly-ren klonazioaren berriari, eta denak bat etorri ziren honetan: klonazioaren inguruko saiakuntzak atzeratu egin behar zirela mundu osoan. Erresuma Batuko gobernuak erantzun zuen, 1990ean onartutako lege baten arabera (Human Fertilization and Embryology), giza klonazioa debekatuta zegoela bere lurralde osoan. Aipatutako legean jasotzen denez, giza fetuetan lehenengo 14 egunetan baino ezin izango dira egin azterketak. Lege horrek, beraz, "klonazio terapeutikoari" (klonazioa organoak eta ehunak ordeztu edo sendatzeko erabiltzea) ireki zizkion ateak, neurri batean. 1999ko ekainean, Human Fertilization and Embryology Authority erakundeak legea aldatzeko proposamena egin zuen klonazio terapeutikoaren inguruko ikerketak legezkoak izan zitezen. Baina Erresuma Batuko gobernuak ez zuen proposamena onartu; denbora behar zuela erantzun zuen, gai horren ondorio etikoak sakon aztertu nahi zituela-eta. Klonazioaren gaiak auzi politiko gogorra eragin du Erresuma Batuan. Ian Wilmutek eta bere lankideek erabilitako klonazio-teknika aurrerapen zientifiko garrantzitsua zela pentsatu zen hasieran, eta medikuntzan ustez izango dituen erabilera ugariek bultzada ederra emango ziotela Britainia Handiko ekonomiari (batik bat patenteak mundu osoko konpainiei saltzearen ondorioz). Baina "behi eroen" gaixotasunak kolokan utzi zuen jendeak aditu britainiarrengan jarri zuen konfiantza. Eta kezka hori areagotu egin da genetikoki aldatutako landareek sorraraz ditzaketen arriskuekin, ez baitago argi nolako kalteak eragin ditzaketen giza osasunean eta ingurumenean. Gauzak horrela, Britainia Handiko gobernuak ez du teknologia "iraultzaile" eta eztabaidagarri hori zilegiztatzeko asmorik, ez baitu bere izen ona berriro kolokan geratzerik nahi. Klonazioa behar bezala erabiltzea Ia inor ez dago gizakia neurri gabe klonatzearen alde. Klonazio terapeutikoak medikuntzan izan ditzakeen erabilerak, horixe da auziaren iltzea. Klonazioa baliagarria izan daiteke, adibidez, mitokondrietako (zelulari indarra ematen dion material genetikoa) ADNa kaltetua daukaten emakumeak sendatzeko, betiere gaitz hori seme-alabei transmititzeko arriskua egonez gero, jakina. Edo, bestela, injertoetarako azala sortzeko, gaur egun gaixoen gorputz-atalen batetik hartzen baitute. Klonazioa baliagarria ere izan daiteke hezurretako edo gibeleko zelula txarrak ordezteko. "Klon" hitzak izugarrizko arbuioa eragiten dio askori, irudi jakin bat ekartzen baitie gogora: bere buruaren milaka erreplika izan nahi dituen diktadore edo izarrarena, alegia. Klonazioaren kontrakoen ustez, teknika horren bidez azken muturrera eramango dugu gizakiaren instrumentalizazioa, gizaki batzuk beste batzuen interesetarako erabiliko baititugu, lehenengoen izatea ezertarako ere errespetatu gabe. Bestalde, "ugalketarako" klonazioaren eta klonazio "terapeutikoaren" arteko bereizketa hori kontu dialektiko hutsa iruditzen zaie, bigarrena legeztatuz gero, lehenengoari ere emango baitzaio bidea. Klonazioaren aukera medikoak erabat aprobetxatu behar direla uste dutenek, ordea, funtsezko deritzote aipatutako bereizketari. Horixe pentsatzen du, adibidez, Ian Wilmut-ek. Berak azken bi urte eta erdi honetan etengabe aldarrikatu ditu klonazioak eskaintzen dituen aukera apartak, eta arriskuak ere ez ditu inoiz ezkutatu. Wilmut-ek alde on ugari ikusten dizkie klonazio-teknikei, baina behar bezala erabili behar direla ere esaten du: "Ezin konta ahaleko aukerak izango genituzke ugaldu ezin diren zelula kaltetuek eragindako gaixotasunak sendatzeko. Adibidez: Parkinson gaitza". Wilmut Geron Bio-Med enpresako zuzendari zientifikoa da egun. Geron Bio-Med 1999aren hasieran sortu zuten Roslin Institutek eta Geron izeneko bioteknologia-enpresa estatubatuarrak, alor horretako aurkikuntzak garatzeko asmoz. Hala ere, Ian Wilmuten eta beste hainbaten ustez, ez dago ukatzerik gizakien klonazioak identitate eta harreman arazoen gai korapilatsua azalarazi duela, batik bat familien baitan. "Imajinatu zer gertatuko litzatekeen gure etxean haur klonatuak jaioz gero. Pentsatu, adibidez, nolako arazoak izango lituzketen gurasoen itxaropenei behar bezala erantzun ezean. Eta ez da zaila hori gertatzea, nortasuna ez baita izaten ondare genetikoaren emaitza hutsa". Baina, arazoak arazo, klonazioaren inguruko eztabaidaren urrats guztietan parte hartzeko irrikan dagoela argi utzi du Wilmut-ek. Klonazio terapeutikoa ikertzeko baimena lortu nahian dabiltzanek eragozpen handiak izaten dituzte. Ildo horretan, abortuaren kontra daudenen presioak aipatu behar dira bereziki, oso gogor egiten baitiote kontra klonazio-mota orori. Halaxe gertatu zen, esaterako, Clinton presidentearen gobernuak klonazioaren inguruko lege-proiektua aurkeztu zuenean. Abortuaren kontrako taldeek eginahalak egin zituzten bertan behera gerarazteko. Aipatutako proiektuak bi helburu zituen: ugalketarako klonazioa debekatzea eta klonazio terapeutikoa legeztatzea. 1999aren hasieran, Osasunaren Institutu Nazionalak jakinarazi zuen, Kongresuak enbrioien inguruko ikerketak finantzatzeko diru federala erabiltzea debekatzen zuen arren, zelula-amei buruzko lanei laguntza emateko asmoa zuela. Eta, horretarako, sektore pribatuak utzitako zelulez baliatuko zirela, in vitro ernalketan erabili gabe geratutako zelulez, alegia. Kongresua klonazioaren gaiari irtenbideren bat eman nahian ari da egun. Klonazioari buruzko legedia dela-eta, Europan nagusitu den ikuspegia eta klonazioaren kontrako talde estatubatuarren ikuspegia oso antzekoak dira benetan. Talde horiek klonazioak "gizakiaren duintasuna" kolokan jarriko duelakoan daude. Ildo horretan, aipa dezagun gizartean biziki errotuta dagoen beste uste bat: sorkuntzaren unean bertan hasten dela bizia. Izan ere, uste horrek eraginda, Europako ia estatu guztietan debekatuta geratu da bai giza klonazioaren inguruko saiakuntzak egitea, bai enbrioiei buruzko ikerlanak burutzea. Baina Britainia Handiko eta Estatu Batuetako agintarien ikuspegia pragmatikoagoa izan da orain arte: giza klonazioak ustez eragin ditzakeen kalteak arrisku medikoak baino ez direla pentsatzen dute. Esate baterako, epe luzera klonazioak eragin ditzakeen balizko konplikazioak ez ezagutzea. Morala galbidean Britainia Handiko gobernuak duela gutxi egindako adierazpen batzuei erreparatuz gero, beste jarrera bat hartu duela ematen du, eta aurrerantzean ikuspegi etikoa ere kontuan hartuko duela. Jarrera aldaketa hori gogo onez hartu zuten Christian Action Research and Education-ek eta gainerako presio-talde erlijiosoek. Ildo horretan, azpimarratzekoa da Christian Action Research and Education taldeko zuzendariak, Charles Colchester-ek, gobernuari egindako eskaria: giza klonaziorako teknikei behatzeko sortu duen erakundeak inoiz ez dezala ahaztu horrelako ikerketek agian "morala galbidean" jarriko dutela. Klonazioaren alorrean ari ziren ikertzaileek gogor kritikatu zuten gobernuaren jarrera aldaketa hori. Robert Winston Londreseko Royal Postgraduate School-eko irakaslea da, eta bertan esterilitatearen inguruko gaiak irakasten ditu. Winston-ek ere ez zuen ongi hartu gobernuaren erabakia, arriskutsua iruditu baitzitzaion. Haren ustetan, Gobernuak bere erabakiari eutsiz gero, Erresuma Batuko "bururik argienetako" asko kanpora joango ziren. Haren hitzak erabiliz: "Klonazioaren inguruko eztabaidan nahasmendu handia eragin du gobernuak, eta horrela jarraituz gero, medikuntzak azken hamarkada honetan emandako aurrerapausorik garrantzitsuenetakoa izan den horri trabak baino ez dizkio jarriko". Badira, bestalde, klonazioari beste helburu bat eman nahi diotenak ere: merkataritzarako produktuak eskuratzea. Talde horiei ere ez zitzaien batere gustatu gobernuaren erabakia. "Britainia Handiko zientzia punta-puntakoa da klonazioaren alorrean, eta ez da ahaztu behar alor hori gorantz doala", dio John Simek, Bioindustry Association-eko (bioteknologiaren alorreko langileen elkartea) buruak. "Lehia bizia dago klonazioaren alorrean, eta asko dago jokoan, bai gaixoentzat, bai ekonomiarentzat", dio John Simek. Batzuk baikorrak dira klonazioari dagokionez, ziur baitaude, azkenean, gobernuak horrelako ikerkuntzak egiteko baimena emango duela. "Endekapenezko gaixotasunak sendatzea helburu duten teknika berri horien hobariez esaten den guztiaren erdia egia bada, ez-morala izango litzateke ikerkuntzei aurrera egiten ez uztea", adierazi du Juliet Tizzard-ek, Progress Educational Trust elkarteko kideak. Izan ere, Progress Educational Trust ugalketa teknologiari buruzko ikerketen aldeko erakundea dugu. Baina hortxe segitzen du eztabaidak. Gizaki helduen kopia berdin-berdinak sortzeko aukera horrek lilura eragiten die batzuei, baina erabateko arbuioa beste batzuei. Klonazioaren inguruko ikerketei esker medikuntzan ustez lor daitezkeen aurrerapausoak alde batera utzita, argi dago teknika horien aldekoei asko kostako zaiela aurrera jarraitzeko baimenak lortzea. UNESCO ALBISTARIA, 2000ko urtarrila, otsaila,
apirila (egokitua) |
81-a / 82-c / 83-b / 84-c / 85-d / 86-b / 87-b / 88-d / 89-b / 90-d