Kategoriaren artxiboa: Hizkuntza

Vygotsky abizena euskaraz nola idatzi eta deklinatu behar da?

Utzi erantzuna

Galdera:

Kaixo:

Vygotsky abizena euskaraz nola idazten den jakin nahiko nuke. Batean era bestean, modu desberdinetan ikusi dut idatzita. Eta, bestalde, nola deklinatu behar da? Mila esker zuen zerbitzuagatik.

Erantzuna:

Vygotski abizena bielorrusiarra da; beraz, alfabeto zirilikoa darabilen hizkuntza batekoa, bielorrusierakoa. Euskaltzaindiak 156. arauan —Alfabeto zirilikoz idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio sistema— zenbait orientabiderekin batera taula bat argitaratu zuen transkripzioak egiten laguntzeko: alfabeto zirilikoko letrak eta haien baliokideak hainbat hizkuntzatan (euskaraz, gaztelaniaz, frantsesez, ingelesez, katalanez eta alemanez).

156. arauari jarraituta, Vygotski behar du. Wikipedian bilatu dugu nola idazten den bielorrusieraz zein errusieraz, eta, idazkera hori oinarritzat hartuta egin dugu transkripzioa euskarara, Euskaltzaindiaren taula baliatuz.

Bestalde, Vygotski abizenaren deklinabideari dagokionez, jakinarazten dizugu Euskara Batuaren Eskuliburuan sarrera argigarria datorrela: Erdal hitzen deklinabidea. Euskaltzaindiak sarrera horretan dioena kontuan izanik, Vygotski abizena bokalez amaitzen den beste edozein izen edo abizen bezala deklinatuko dugu; esate baterako, Iturri. Honatx adibide batzuk:

IturriVygotski
IturrikVygotskik
IturririVygotskiri
IturrirenVygotskiren
IturrirekinVygotskirekin
IturrirentzatVygotskirentzat
IturrirenganaVygotskirengana
IturrirengandikVygotskirengandik
……

Irakasgaien izenak letra larriz?

Utzi erantzuna

Galdera:

Kaixo:

Nire zalantza da irakasgaien izenetan lehenbiziko letrak larria izan behar duen edo ez. Esate baterako: “Ikasturte honetan Natur Zientzietan helburu hauek ditugu” edo “Ikasturte honetan Natur zientzietan helburu hauek ditugu”? Alegia, zientziak hitza letra xehez ala larriz?

Erantzuna:

Maiuskulen erabilera dela-eta sortzen zaizkigun zalantzak argitzeko, oso erabilgarria da LETRA LARRIAK erabiltzeko irizpideak argitalpena. Bertan, 57. orrialdearen amaieran dator erantzunda zure galdera. Hauxe dator hitzez hitz:

“Letra larriz hasita idazten dira hezkuntza-mailen izendapenen osagai nagusi guztiak, eta berdin ikasketen, irakasgaien, zehar-lerroen, heziketa zikloen, lanbide-arloen, materien eta, oro har, jakintza-alor guztien izendapenen osagai nagusi guztiak. Moduluak eta lantegiak dira salbuespenak, oso izenburu luzeak izaten baitituzte maiz; horregatik, haien lehenengo hitzaren lehen letra baino ez da larriz idazten”. 

Argigarriak dira, argitalpen horretan bertan, 58. orrialdean hain zuzen ere, datozen adibide guztiak. Guk hona irakasgaien izenak barne dituzten adibideak ekarri ditugu:

  • Bihar, Biologiako azterketa dugu. 
  • Gaur ez da etorri Zuzenbide Zibileko irakaslea.
  • Mirenek Zirkuituen Teoria [irakasgaia] ematen du.
  • Idoia dugu Sexu Berdintasuneko irakaslea. 
  • Atzerriko Hizkuntza eta Hezkuntza Plastikoa irakasgaiak.

Adibide horien arabera, bi osagaiz edo gehiagoz osatutako izenak direnean, osagai guztiak idatzi behar dira maiuskulaz; beraz: “Euskara eta Literatura”, “Biologia eta Geologia”, “Fisika eta Kimika”…

Ondorioz: Natur Zientziak da zuzena, eta ez Natur zientziak.

“energia berriztagarriak” terminoak badu laburdurarik euskaraz?

Utzi erantzuna

Galdera:
Kaixo:
Gaztelaniaz “Energías Renovables” terminorako EE.RR laburdura erabiltzen den bezala, euskaraz “Energia Berriztagarriak” terminoak ba al du? Eskerrik asko!

Erantzuna:
Laburdurak erabiltzen dira ezagunak direnean edo aurretik osorik formulaturik ageri
direnean.


Energia berriztagarrien kasuan, bi kontu aipatu behar dizkizugu:
a) Alde batetik, ez dago ezaguna den laburdurarik. Beraz, erabili nahi izanez gero, asmatu egin beharko zenuke eta aurretik osorik formulatu eta testuan ongi zehaztu.
b) Bestetik, plurala da kontzeptua, eta erdaraz horrelako pluralak bikoiztu egiten dira
(RR.HH = recursos humanos, esate baterako), baina euskaraz ez. Hala, bada, EB egin
beharko genuke, eta hor saltsa handia da: esate baterako Europar Batasuna edo Ezker Batua ere EB siglen bidez laburtzen baitira.


Horregatik guztiagatik, guk gomendatuko genizuke ez erabiltzea. Eta, erabili nahi izanez gero, EnB edo antzeko zerbait asmatzea; aurrez ongi zehaztuta, jakina: XXXXXX energia
berriztagarriak (EnB) XXXXXX.

“didazu” ala “nauzu”?

Utzi erantzuna

Galdera:

Zenbait aditzekin zalantza sortzen zait aditz laguntzailea hautatzeko garaian. Adibidez bi kasu hauetan:

–entzuten didazu edo entzuten nauzu da zuzena?

–deituko didazu edo deituko nauzu da zuzena?

Argituko didazue bi laguntzaileetako zein den zuzena? Milesker!!

Erantzuna:

Bai deitu bai entzun aditzak NOR-NORK motako laguntzailearekin edo NOR-NORI-NORK motako laguntzailearekin joka daitezke. Bi erregimenak dira zuzenak. Oro har, NOR-NORK laguntzailearekin Iparraldeko hiztunek jokatu ohi dituzte: “Ane deitu dut” eta “Entzun nazazu, mesedez” esate baterako. Hegoaldeko hiztunek, berriz, NOR-NORI-NORK motako laguntzailearekin jokatu ohi dituzte: “Aneri deitu diot” eta “Entzun iezadazu, mesedez“.

Bi jokabideak zuzenak izan arren, ez da komeni testu berean biak nahastea. Hau da, jokabide bat hautatu eta hari jarraitzea gomendatzen da.

deitu eta entzun aditzez gain, honako beste hauek ere euskalkien araberako erregimen bikoitza dute zilegi: lagundu, abisatu, bakean utzi, ohartarazi, sinetsi. Beraz, zuzenak dira hauek guztiak: “Etxeraino lagundu ninduen/zidan“, “Abisatu zaitut/dizut“, “Bakean utzi nau/zidan“, “Berak ohartarazi gaitu/digu, gu ez gara konturatu“, “Ez zaitut/dizut sinesten“… 

Halaxe ageri da Euskaltzaindiaren Euskara Batuaren Eskuliburuan, lagundu kontsultatuta.

Zuzenak dira “lau urtetan behin”, “lau urtean behin” eta “lau urtero”?

Utzi erantzuna

Galdera:

Egun on. Hauetako zein dago ondo: “lau urtetan behin”, “lau urtean behin”, “lau urtero”?

Erantzuna:

Maiztasuna adierazteko aipatu dituzun hiru aukeren artean, Euskaltzaindiak bakarra onesten du euskara baturako: “lau urtean behin” hain zuzen ere. 110. arauan du arautua afera hau.


a) Inesiboan —NON kasuan— forma mugatua hobesten du; beraz, “lau urtean behin”, eta ez mugagabea den “*lau urtetan behin”.

b) Bestalde, “*lau urtero” bezalako sintagmak ere okertzat jo ditu. [zenbatzailea + izena + -(e)ro] egiturak ez dira egokiak: “hamabost egunero”, “bi astero”,  “zortzi orduro”… 

Zuzenak dira, ordea, [izena + -(e)ro] egiturak: “egunero”, “hamabostero”, “astero”, “orduro”…

c) Bukatzeko, honatx maiztasuna adierazteko beste modu egoki batzuk:

lau urtez behin
 lau urtetarik behin lau urtetarik lau urtetara
lau urterik behin lau urtetik behin lau urtetik lau urtera

Informazioa zabaldu nahi baduzu, sar zaitez Euskaltzaindiak argitaratutako Euskara Batuaren Eskuliburua argitalpenean, zenbatzaileak eta maiztasuna izeneko sarreran.