Galdera
Uste nuen “froga” eta “proba” hitzak sinonimoak zirela, baina ezetz esan didate. Zein da haien arteko desberdintasuna?
Erantzuna
Euskaltzaindiaren Hiztegi batua kontsultatuta, sarrera hauek datoz:
Informazio hau zabaltzeko, Euskaltzaindiaren Hiztegira joko dugu orain. Hiztegi hau, oraingoz, paperean bakarrik dago (ez dago online):
|
froga iz. Zerbait egia dela finkatzeko edo egiaztatzeko balio duen gauza. Euskararen antzinatasunaren frogarik ez dute aurkitu han. Frogaren argudioak. Zeharbidezko frogak. Hona egia horren froga bat! Damuaren frogatzat. Frogak izan, eman, eskatu. Salomonek bere zuhurtziaren froga handi bat laster eman zuen. [Oharra: Euskaltzaindiak, liburuaren lehen frogak esapideak eta kidekoek euskara idatzian izan duten erabilera kontuan harturik, esapide horien ordez, liburuaren lehen probak eta kideko esapideak erabiltzea gomendatzen du]. |
| proba 1 iz. Norbait zerbaitetarako gai dela ikusteko egiten den saioa. Unibertsitatera sartzeko probak.2. iz. Dema, norgehiagoka. Idi probak. Proba plaza.3. iz. Inprimatze lanaren kopia, hutsak zuzentzeko ateratzen dena. Liburuaren lehen probak. Egileak ez zuen probak ikusteko eta zuzentzeko egokierarik izan. |
Hortaz, argi gelditu da ez direla sinonimoak eta, funtsean, hitz gutxitan adierazita, hau da “frogatu” eta “probatu” hitzen arteko aldea: zerbait egia dela egiaztatzeko “frogak” behar ditugu, eta azterketak zein dema edo norgehiagokak “probak” dira.
Ikus EHUko Euskara atalekoek afera honen inguruan emandako teoria: probak eta frogak.
Hau guztia osatzeko, interesgarria deritzogu “frogatu” eta “probatu” aditzak ere aztertzeari, horiekin ere antzeko zalantza izan baitezakegu. Lehendabizi, ikus dezagun zer datorren Hiztegi batuan:
Bukatzeko, ikus dezagun zer dioten Euskaltzaindiaren Hiztegian:
|
Frogatu, froga/frogatu, frogatzen 1 du ad. Froga bidez zerbait egiatzat edo ziurtzat agerrarazi edo ezagutarazi. Argudio egokiak erabili zituen, haurraren aita zela frogatzeko. Anitz arrazoiz froga ahal daitekeen gauza. Hona adibide bat, egia hau frogatuko duena. Berrikuntza hori nolakoa den igarri diodala uste dut, baina igartzea ez da frogatzea. 2 (Era burutua izenondo gisa). Ni gauza frogatuen gainean aitzinatzen naiz. [Oharra: Euskaltzaindiak, lagunak frogatzeko esan zuen hori esapideak eta kidekoek euskara idatzian izan duten erabilera kontuan harturik, esapide horien ordez, lagunak probatzeko esan zuen hori eta kideko esapideak erabiltzea gomendatzen du]. |
|
probatu, proba/probatu, probatzen 1 du ad. Zerbait edo norbait, omen de n bezalakoa ote den egiaztatu, saio edo azterketa bidez. Idiak probatu. Laguna probatzeko esan zuen hori. Beste batekin bere indarrak probatzeko. 2 du ad. Dastatu. Ez dut urtebetean ardorik probatu // Gaztetan probatua zinen morrontza. 3 du ad. Soinekoak eta kidekoak saiatu. Galtzerdirik gabe zapatak probatzen. |