Egilearen artxiboa: EIBZ

Honi buruz: EIBZ

EIBZ edo Euskararen Irakaskuntzarako Baliabide Zentroa Nafarroako Gobernuaren Hezkuntza Departamentuko zentro ofiziala da, Hizkuntzen eta Arte Ikasketen Zerbitzuko Euskara Atalaren mendekoa. EIBZk hiru atal nagusi ditu eta ongi zehazturiko helburuak eta eginkizunak: a) Prestakuntza arloa: Euskara maila eguneratzeko eta hobetzeko ikastaroak ematea. Euskarazko ikastaroak diseinatzea eta ikastaro berriak proposatzea. Irakasleei ikasmaterialak euskaraz sortzeko aholkuak ematea eta sortzen laguntzea. b) Hizkuntz Egiaztapen eta Zuzenketaren arloa: Nafarroako Gobernuaren EGArako probak prestatzea. Irakasleei euskararen gaineko kontsulta zerbitzua eskaintzea: oinarrizko hezkuntza terminologia, hizkuntza arauak, kalitatezko testuak, baliabide didaktikoak. Lankidetza hitzarmenak sustatzea euskarazko hizkuntza baliabideak jaso, hedatu eta erabili nahi dituzten ikastetxeekin. c) Informazioaren eta Baliabideen arloa: Euskararen irakaskuntzari lotutako fondo dokumentala, bibliografikoa eta teknologia berrien gainekoa sortzea eta eguneratzea. Baliabide Zentroko fondo bibliografikoak, ikus-entzunezkoak eta informatikoak zaintzea, sailkatzea eta eguneratzea. Baliabide Zentroaren webgunea sortzea eta eguneratzea. Helbidea: Zubiarte kalea, 13 Uharte - 31620 Nafarroa

Umeak hazi, nekeak bizi

Utzi erantzuna

Azalpena

Umeak hazteak arazoak eta kezkak ekarri ohi ditu gerora.

Photo by Jordan Whitt on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

Ez du baliokide zuzenik. Beste esaera batzuek antzeko esanahia dute euskaraz eta beste hizkuntza batzuetan, eta esker txarra adierazteko erabiltzen dira:

eus. Emak atherbe gaxtaginari, bera dukek salhatari. 5230 (Gotzon Garate).
Egiok laguntza debruari, emanen dauk ifernua lagunt sari. 8646 (Gotzon Garate).

gazt. Cría cuervos y te sacarán los ojos. 1206 (Gotzon Garate).

fr. Réchauffer un serpent dans son sein.

en. How sharper than a serpent’s tooth / He/she bites the hand that feeds him/her.

Testuinguruan

⇒ Iñaki Zabaleta Urkiola, 110. Street-eko geltokia, Susa, 1986.

“Mieltxori esan beharko diogu bere anaiari karta egin diezaion. Orain dela hilabete pare bat hartu genuen mutikoarena eta oraindik ez diogu arraposturik eman. Izan ere, hau komeria izkiriatzen ez jakitea. Aldiro erregutan ibili behar!”, “Mieltxok pozik eginen dio berriz ere karta, emakumea. Donostiatik heldu den hurrengo aldian neronek esanen diot”, “zerri hiltzerako etorriko omen da”, eta aitak maiz aipatua errepikatuko du: “Hau familia gurea: lau seme-alaba eta laurak kanpoan. Inor ere ez baserri lanetan laguntzeko. Maria, moja; Mieltxo Donostian; Tomax Frantzian basoan; eta gure mutiko ttikia ezbeharrez Ameriketan. Umeak hazi eta nekeak bizi, egia handia”, “ez zaitez kexa, Patxi, denak zintzoak eta langileak dira eta, gainera, osasun ona dute. Horiek dira printzipalenak”.

⇒ Gotzon Garate, Esku leuna, CAP, 1977.

HAURRAK HAZI, NEKEAK BIZI

«Ez al zizuen berak zer edo zer esan?».

«Ez. Azken denboretan ia sekula ez zigun gure alabak bere bizitzaz ezer kontatzen. Eurrez sufritzen genuen emazteak eta biok. Aldaketa handia izan zuen bi urte honetan. Lehen hain txairo, alai eta argi zena, bat-batean ezkibel, ilun eta fidagaitza egin zen. Beno, ba bart gurekin afaldu zuen, baina ez zuen ia ezer hartu. Denbora guztian isilik egon zen».

Nork bere kopetako zikinik ez du ikusten

Utzi erantzuna

Azalpena

Errazago ikusten ditugu besteen akatsak geureak baino.

Photo by Vince Fleming on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Vemos la paja en el ojo ajeno, y no la viga en el propio.

fr. Voir la paille dans l’oeil du voisin mais pas la poutre dans le sien.

en. You can see a mote in another’s eye but cannot see a beam in your own.

Testuinguruan

⇒ Maider Eizmendi, Gara, Txokotik, 2011/03/15.

Ikusi nahi ez dutenen itsutasuna

Ikusi nahi ez duena baino itsu handiagorik ez dela dio esaerak. Ez naiz egindako esamoldeak asko erabiltzen dituen horietakoa; baina ezagutu ezagutzen ditut etxean entzunda asko. Gehienetan zentzua bai, baina bere horretan hitzak aldrebestu gabe errepikatzeko gaitasunik ez dut izaten. Hor muga.

Zenbaitetan, baina, burura etortzen zaizkit halako edo bestelako esaerak, parean jarritakoa deskribatzeko eta aztertzeko modu grafikoa eskaintzen baitute horietako askok; bide batez, aspaldian eraikitako esaerek urteak aurrera eginda ere, gaurkotasunik ez dutela galtzen pentsatzen dut. Bitako bat, oso ondo pentsatu eta eginak dira, edota gu oso aldrebes eta aurreikusgarriak gara, errepikakorrak, akaso.

Doinu berezia zuen bere hizketaldiak. Mantsoa zen, eta mantsoa bezain sakona, aldi berean. Bere herrialdea utzi eta Estatu espainolera lehenengo eta Euskal Herrira gero egindako ibilbidea azaldu zuen, pausoka-pausoka xehetasunez. Eta hara, bere hitzak adi-adi entzuten ari ginen guztiok gogortuta utzi gintuen esaldia: «Nire herritik irten nintzenean sekula ez nuen pentsatu emakume gisa hain makurtuta sentiaraziko nindutela; handik begiratuta, Europa bestelakoa zela uste nuen».

Ikusi nahi ez duena baino itsu handiagorik ez baita. Besteen zapiarekin begiak estalita gu eta gure zapietara itsu. Ez naiz ni zapiaz arituko, ez onera, ez txarrera, horiek daramatzatenei baitagokie haien inguruan hausnartzea eta, lotzen badituzte, haiek askatzea, elkarlanean behar bada. Begiak estali dizkigun zapia kendu behar dugu aurretik, ingurura begiratu, hausnartu eta ekin.

Burura berriz esaera etorri zait: «Nork bere kopetako zikinik ez du ikusten». Ez, ez dugu gurean erreparatzen bestearen kopetakoari begira ahalegin guztiak agortzen baditugu eta gure burua ispiluaren aurrean jartzeko gai ere ez bagara. Pasa den astean, Martxoaren 8aren harira, makina bat arrazoi jarri zitzaizkigun begien aurrean geure buruari eta inguruari begira jartzeko.

Iturriak

Atsotitzak (Gotzon Garate), Intza proiektua.

http://www.flickr.com/photos/piperguru/3226710450/in/photolist-bNEVhP-5V8JAN

Gurutze Imaz, Kopeta zuria, Flickr.com, 2018-08-19

Ondo joan, ondo kontatu

Utzi erantzuna

Azalpena

Azkenerako zerbait ongi atera delako eta kontatu ahal dugulako esan dezakegu.

Sinonimoak:

Ondo pasea, ondo kontatu (Garate2004, 12.645 zk. / GARATE, G. (2004): 30.466 atsotitz, refranes proverbs proverbia, Fundación Bilbao, Bizkaia Kutxa Fundazioa, 2. argitalpena).

Ondo gertatu … eta ondo kontatu… (Mokoroa).

Antroares, Openclipart, 2011-05-31

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Bien está lo que bien acaba.

cat. Tot està en un bon acabar.

gl. Ben acaba o que ben está.

fr. Tout est bien qui finit bien.

en. All’s well that ends well.

Testuinguruan

–Oharkabean, auto asegururik gabe ibili naiz bolada batez. Eskerrak ez zaidan ezer ere gertatu!

–Bai horixe! Ondo joan, ondo kontatu.

Iturriak

Garate, Mokoroa, Diccionario multilingüe del Instituto Cervantes.

Norbaiten edo zerbaiten mira izan / mira iritzita egon

Utzi erantzuna

Azalpena

Hiztegi Batuan:

mira egin 1 ‘harritu’ 2 ‘norbaiten edo zerbaiten falta nabaritu’.

mira izan. 1 da ad. Ipar. ‘harritzekoa izan’: zer da mira, ardiak otsoari ihes ari badira? 2 du ad. ‘mira egin’: ez zuen kolegioko urteen mira handirik.

Sophie Gengembre Anderson [Public domain], via Wikimedia Commons

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Echar de menos / Echar en falta.

fr. Manquer.

en. To miss.

Testuingurua

Norbaiten edo zerbaiten falta nabaritu:

⇒ Oscar Arana Ibabe, 31 eskutik.com, 2012-12-24.

“Haur bat daukat eskolan, Boliviakoa, eta hona ekarri zuen amak handik, engainaturik. Jakingo bazenu zer negarraldi egiten dituen hango bere bizimoduarekin eta lagunekin eta senitartekoekin gogoratuta. Ba omen zeukan Andeetako txirula bat han, eta nik ekarri nion beste txirula bat opari, baina ez zela berarena bezalakoa erantzun zidan. Bere txirularen «mirie eretxite» dago…

Zelan? Nirie eresten deutsela?

Ez, mirie, mirie eretxite dagoela…”.

Iturriak

Hiztegi Batua, Orotarikoa, Elhuyar, Wordreference, 31 eskutik.com.

Sekulakoa korapilatu

Utzi erantzuna

Azalpena

Festa, parranda handia egin, alimaleko festa egin.

Dantza, Pixabay.com.

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Montar una buena juerga.

fr. Faire la bringue.

en. To party.

Testuingurua

⇒ Amagoia Mujika, Zazpika, 721 zk., 2012-11-18.

“Ez genuen asko behar festa egiteko.

Lau sosa eta bi lagun nahikoak genituen sekulakoa korapilatzeko“.

Iturriak

Elhuyar, Wordreference, Zazpika.

Arin eta ondo, usoak hegan

Utzi erantzuna

Azalpena

Ez da komeni gauzak azkar eta presaka egitea, ongi egingo badira.

Josetxo Apeztegia, “Usoak (Sunbilla)”, www.eitb.com, 2011-11-09

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Vísteme despacio, que tengo prisa.

cat. Qui més corre, fa més tard.

gal. Vísteme a modo que teño présa.

fr. Hâtez-vous lentement.

en. More haste, less speed.

Testuinguruan

⇒ Aitor Abaroa, Jessica Chastain: Urre gorria, Gaztezulo,137 zk., 2013 / 2.

Arrakastaren bideak bihurgune asko izan ohi ditu. Gailurrera heldu direnek hori diote. Pazientzia, etengabeko lana, pausoz pauso joatea. Esaera zaharrak dioen legez, arin eta ondo usoak hegan, ezta? Kontrakoa dioenik izango da, ordea.

Kiribilaren kiribila!

Utzi erantzuna

Azalpena

Zerbait ongi-ongi ateratzen denean esan daiteke.

José Luis Cernadas Iglesias, “Escaleira triple de caracol (Compostela), www.flickr.com, 2010-06-20

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Ponerle la guinda al pastel / Ser el no va más.

fr. Le nec plus ultra.

en. The icing on the cake.

Testuingurua

⇒ Hasier Etxeberria, http://zuzeu.com/blogak/alua-mundua/, 2014-06-14.

Aitxaren hiztegia

Harrigarria gertatzen da norberaren aitaren bizitza biltzen duen liburu baten argitaratzea ikustea, baina guri gertatu egin zaigu. Xabier Lasak gure aitari buruzko liburu bat idatzi du eta sekulako jende piloa bildu zen aurkezpenera. Izango da gure aitak urte andana duelako sorbalda gainean eta ez delako izan une batean ere geldik egotekoa.

Izanak izan, aurkezpen ekitaldian bi hitz egiteko eskatu zidaten eta harrigarria bada aitari buruzko liburu bat argitaratuta ikustea, zer esanik ez liburu berorren aurkezpenean aitaren ondoan eserita berari buruzko hitz batzuk esaten jartzea. Kiribilaren kiribila!

Izanak izan, hara hemen abagunerako idatzi dudana, irakurtzeko baino, jendaurrean esateko pentsatuta dagoena. “Aitxaren hiztegia” du izenburu eta hona dakart, batez ere, paper zaharren artean gal ez dezadan.

⇒ Jakin aldizkaria, 187 zk., 2011- azaroa-abendua.

Kiribilaren antzea

Eta testu nagusia bera dagoeneko aski korapilatsua da, itzulinguruz aski betea, berriz ere kiribilaren kiribila entseatzeko amaigabeko espiral batean.

Iturriak

Zuzeu.com, Jakin, Wordreference.

Nor nolako, lagunak halako

Utzi erantzuna

Azalpena

Lagunak gure antzekoak izaten dira, hots, gu ohitura onekoak bagara, haiek ere halakoak izaten dira, eta alderantziz.

Sebástian Freire, www.flickr.com, 2013-07-20

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Dime con quién andas y te diré quién eres / Quien con un cojo pasea, al año cojea.

fr. Dis-moi qui tu hantes, je te dirai qui tu es / Dis-moi qui tu fréquentes, je te dirais qui tu es.

en. Hunt with cats and you catch only rats / Birds of a feather flock together.

Testuingurua

⇒ Mediateka:

B01

00:00:00
00:02:28

“Lastorditurik/aotaturik dago gizon hori”, “nahiz kalma balego modu ona lehengo donadoena”, “nor nolako, lagunak halako”.

Iturriak

Mokoroa (“Nor nolako lagunak alako”), Mediateka, Wordreference.