Kategoriaren artxiboa: Esaerak eta atsotitzak

Kastatik kondea

Utzi erantzuna

Azalpena

Seme-alabek gurasoen edo senideen ezaugarriak eta jokabideak izan ohi dituzte.

Aldaerak

Kondea kastatik, aiena maldatik

Kastatik kondea eta zepatik matsa

Kastatik azariak buztana gorri

Nolako zura, halako ezpala.

Photo by Tolga Ulkanin Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. De casta le viene al galgo el ser rabilargo

fr. Bon chien chasse de race

en. What is bred in the bone will never come out of the flesh

gal.  De caste vénlle ao galgo ter o rabo “largo”

Testuinguruan

ZARRATEA: Arbelaiz’ek ez din lanik egiten gure erlijioaren alde. Jentil-arriko sua bera ere, zabarkeriz bertan bera utzia zegon. Arbelaiz ori, gezurti utsa den.

OLAZABAL: Kastatik kondea. Aita ere, bera bezin maltzurra ziñan.

Familiak, noski, aurrera egin du. Kastatik omen dator kondea, eta etxeko hiru seme-alabak ongi erakutsi dute gurasoen kutsua. Tabernan jaiotako Koldok eta txikitan taberna ezagutu ez zuen Xabik lehenik eta beranduago Maitenak ederki erakutsi dute gustuko dutela Añorga, gustuko dutela bertako saltsetan sartzea eta badutela gatz eta piper ederrik auzoari bizigiroa emateko.

Iturriak

Susa, Añorga 2011

Mandoa hil eta errabia joan

Utzi erantzuna

Azalpena

Kalte egiten duena desagertuta, kalte gehiagorik ez.

Aldaerak

Hil da mandoa eta joan da errabia

Hil da mandoa eta aitu da errabia

Photo by Jared Rice in Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Muerto el perro, se acabó la rabia

fr. Morte la bête, mort le venin

en. A dead dog bites not

gal.  Morto o can acabouse a rabia

Testuinguruan

  • Lopez de Luzuriaga, I.: Etxeko hautsak kanpoko hautsez…, in Berria:

Zaila da egungo Israel-Palestina gerrari hitzik jartzea, hain da izugarria eta neurrigabea. Zaila ere adjektibo emotiborik ez jartzea, hain da hunkigarri eta lazgarria. 2023ko Israel-Palestina gerra zena 2024koa da jada, eta urte berriak zaharrak berri ekarri ditu. Genozidioa aurrera doa, Benjamin Netanyahuk gutxienez beste sei hilabete jarri dizkio bere buruari euliak kainoi tiroka hiltzen jarraitzeko. Mandoa hil eta errabia joan. Helburuak bitartekoak justifikatzen.

  • Perez Esquivel, A.: Barack Obamarentzat, in Berria:

Haserrea eragin dit hainbaten jarrerak —AEBetako populazio sektore batzuek, Europako zenbait estatuburuk eta beste herrialde batzuetakoek agertutakoak—, aldeztu egin baitute Bin Ladenen erailketa, zure gobernuak zure oniritziarekin agindutakoa, ustez justiziaren izenean.

Ez zuten hura atxilo hartu eta epaitu izan nahi, eta horrek are zalantza handiagoa sortzen du; hura erailtzea zuten helburu.

Hildakoek ez baitute hitzik egiten, eta, justiziatuaren beldurrez —AEBei komeni ez zitzaizkien kontuak esan baitzitzakeen—, erailketa etorri zen, zera bermatzearren: «Hil da mandoa, eta ahitu da errabia»; kontuan izan gabe, ordea, hura areagotu baino ez dutela egin.

Iturriak

Berria, Berria

Eguzkia nora, zapiak hara

Utzi erantzuna

Azalpena

Interesagatik edo onuraren bat lortzeagatik beste pertsona batzuengana hurbiltzea.

Aldaerak

Eguzkia nora, zapiak hara egin

Haizea nora, zapiak hara (egin)

Photo by Jason Briscoe in Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt.Arrimarse al sol que más calienta

fr. Se mettre du côté du plus fort

en. To keep in with the right people

Testuinguruan

  • Etxeberria, H.: Imaz Jenerala, in Zuzeu:

Hor zehar esaten da —eta halaxe ikusten dut neuk ere—, EAJ beti izango dela herri honen zatirik handiena bere baitan hartuko duena. Horrexetan dela abila alderdi hau: beti irabazten. Printzipio irmoak baino, gehiago duela zernahitara egokitzeko gaitasuna. Eta hala, Jainkoa eta Lege Zaharrak tituluan daroan arren, dibortzia edo abortuaren alde ager daiteke herritarren pentsaera alde horretara garatzen bada. Berdin ekonomian, berdin gizarte-politikan… Guardasolaren antzera, beti gainean egongo den plastilinazko paramezio bat izango da EAJ: eguzkia nora, zapiak hara. 

  • Zarate, M.: Haurgintza minetan -3-, in Armiarma:

Zorri hil biztua da Don Gregorio (lehen bezela, Harro esaten diote orain ere ekidazuarrek). Eta zorri hil biztua baino pistia txarragorik ez dago, nire adiskide batek esaten duenez. Aberats berria, herri-filosofo zakarra ta harroa, sasi-jakituna dugu, eta mundu haundiko gizona dela esaten du berak, Frantziatik, Italiatik, Alemaniatik eta Alaskatik ere ibilia delako (eskoletan egoten dira batzutan mandoeuliak ere, baina ez dute ezer ikasten). Politikaz liberala dela esaten du, baina bere antzeko beste askoren antzera, gerritik behera bakarrik da liberala; haren politika: eguzkia nora, zapiak hara. Erlijioz, jakina, katolikua da izenez (Ekidazuko Don Jose zaharrak bateatu zuen eta); baina izanez katilukoa. Haren ustez, mundu hau tripak eta tripapekoak darabilte.

Iturriak

Elhuyar, Labayru, Zuzeu, Armiarma

Gauez katu guztiak beltzak

Utzi erantzuna

Azalpena

Iluntasunean edo argi falta dagoenean, erraza da akatsak ezkutatzea edo ez antzematea.

Aldaerak

Gauez katu guztiak arreak/nabarrak

Gaubean katu guztiek dire baltzak

Gaua sartua, dena nahastua

Photo by  Hannah Troupe in Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. De noche, todos los gatos son pardos

fr.  La nuit, tous les chats sont gris

en. All cats are grey in the dark

gal.  De noite todos os gatos son pardos

Testuinguruan

  • Arrieta, Y.: Iraungitze datak, in Ikasbil:

Delako emakume psikologoak, ordea, fenomenoaren ezaugarri bat azpimarratzen du. Hau da, itxura denez, egungo bikote harremanetan entrega gutxiago omen dago, eta, hain zuzen, bihotz emate-ez horren ondorioz sortzen dira, gero, delako krisialdi eta iraungitze datok.

Ez dakit ba, ez dakit. Nik bakarrik dakit ondokoa kafesnea zurrustaka edaten, puzkerrak edonon botatzen, atzamarrak sudurrean sartzen, orraztu gabe txandal zulatuaz pasilloak zeharkatzen, arropa zikina aulki gainean pilatzen hasten denean, iraungitze data horren ondorioak nabaritzen dituzula zuk, eta, orduan, argia amatatzen duzula, gauez katu guztiak beltzak direla gogoratuz.

Kontuz! Ez ibili bakarrik gauean. “gauez katu guztiak beltzak” Ez konfiatu!. Pixa egitera bazoaz, norbaitekin joan. Itzuli etxera taldeka, besteekin batera: hartu taxia, ez itzuli etxera oinez bakarrik! Begiratu, norbait zure atzetik doan…

Hauek dira alabari (bai, aitortzen dut) ematen dizkiodan mezuak. Niri, gurasoek ematen zizkidaten antzekoak. Gure alabak babestu nahi ditugu “mundua gizonen mundua baita eta zu beraien munduan sartzen bazara arriskua hartzen duzu”.. hau pena ezta? Gure alabei BELDURRA transmititzen diegu, nahi gabe, konturatu gabe… gure maitasun osoz!

  • Guareschi, G.: Beldurra oraindik, in Armiarma:

Hala zen. Inork ez zuen ikusi nork bota zuen tiroa taldeko hogeitabost gizonetatik. Pizzi lurrera erori zenean, denak kamioira igo eta hitzik atera gabe sakabanatu ziren gero, eta kontu hartaz ez zuten gehiago hitz egin.

        Pepponek begietara begiratu zion Zakarrari.

        —Nor izan ote zen? —esan zuen.

        —Batek jakin! Heu, beharbada!

        —Ni? —Pepponek oihuka—. Nola, ez banuen armarik ere?

        —Bakarrik sartu hintzen Pizziren etxera. Inork ez zian ikusi zer egin huen han barruan.

        —Baina, leihotik bota ziaten tiroa. Norbaitek jakingo dik nor zegoen leiho ondoan!

        —Gauez katu guztiak beltz: zerbait ikusi zuenak ere ez zian ezer ikusi. Pertsona batek bakarrik ikusi zian tiroa bota zuenaren aurpegia: umetxoak. Bestela, etxekoek ez ziaten esango ohean zegoenik. Eta umeak badaki, On Camillok ere bai. Benetan jakingo ez balu, ez zian esango eta egingo esan eta egin duena.

        —Madarikatua hona ekarri zuena! —oihu egin zuen Pepponek.

Iturriak

Ikasbil, Hezkidetzan Esku Hartzen, Armiarma

Jakiteak ez du ogirik jaten

Utzi erantzuna

Azalpena

Jakintzak ez du inoiz kalterik egiten.

Aldaerak

Jakiteak ez du deus galtzen

Jakitziak eztau ogirik eskatzen

Jakiteak ez dauka kalterik

Photo by  Wesual Clickin Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. El saber no ocupa lugar

fr.  On ne sait jamais trop

en. Knowledge is no burden

kat. El saber no ocupa lloc

gal.  O saber non ocupa lugar

Testuinguruan

  • Euskadiko Parke Teknologikoak: BCBLK BADAKI EUSKARA IKASTEAK GARUNA NOLA ALDATZEN DUEN, in Parke:

Jakiteak ez duela ogirik jaten esan ohi da, baina ezagutzari lekua egiteak burmuinaren egitura zein funtzionaltasuna alda ditzake. Hori dela eta, Basque Center on Cognition, Brain and Language (BCBL) zentroak ikerlan bat abiarazi du euskara bigarren hizkuntza gisa ikasteak neurona-sareetan duen eragina aztertu eta beste zientzia-arloetara estrapolatu litezkeen ondorioak ateratzeko xedez, hala nola, pertsona batek garun-lesioen aurrean izango lukeen bilakaera aurreikusten lagun lezaketen biomarkatzaileak identifikatzea.

  • Zubia Santillana: Urte berrirako helburuak III: zerbait berria ikastea, in Begiko:

Tutik ere ez dakienak… ez daki jakiteak ez duela ogirik jaten.

Esamoldeak alde batera utzita, argi dagoena zera da: bizitzan aurrera egiteko, ezagutza berriei besoak zabaldu behar zaizkiela. Ez dugu zertan munduko jakintza guztien zama gure gain hartu, baina jakinmina izateak bizitza areago gozatzeko bideak emango dizkizu. Jakinmina uten pertsonek etengabe gauza berriak ezagutzeko beharra izan ohi dute, beren buruei galderak egin ahala, jakin ditzakegun gauzak hazi eta hazi egiten direlako.

  • Beñat Aiartza: 12.34, in Aikor!:

Erlojuari begiratu diot gaur eta 12:34ak ziren. Askotan gertatzen zait hori, ordu hori ikustea alegia, eta ez da harritzekoa, egunean askotan begiratzen baitiot erlojuari. Baina gaurkoan nire zati mistikoak, guztiari zentzua bilatu behar horretan, ordu hori ikustearen arrazoia aurkitu nahi izan du. Google-en “12:34” tekleatu eta Lukas 12:34 agertu. Jesukristoren bizitza eguzkiaren zikloa azaltzeko ipuina besterik izan ez arren, zita ebanjelikoa polita iruditu zait. Zera zioen: “zuen altxorra dagoen lekuan, bertan egongo da zuen bihotza ere”. Errebelazio ebanjeliko horrek gogorarazi dit estudioa liburuz gainezka dudala eta nire altxorrak ito egiten nauela. “Jakiteak ez du ogirik jaten” diote askok, bada, niri bihotza jan dit. Berrogei bat kilo liburu atera dudanean eta apalak hutsik ikusi ditudanean soilik hasi naiz berriro arnasa lasai hartzen. Gauza asko jakin gabe hilko naizela konturatu naiz orduan: liburu asko irakurri gabe, teleberri asko ikusi gabe, whatsappeko txiste asko jakin gabe eta youtubeko bideo asko ikusi gabe. Eta bihotza lasaitu egin zait. Mirari ebanjelikoa, jaun andreok!

Iturriak

Labayru, Parke, Begiko, Aikor!

Goiz jaikia ez da egunsentia

Utzi erantzuna

Azalpena

Gauzak behar den bezala egin behar dira, eta ez edozein modutan ahalik eta azkarren bukatzearren.

Aldaerak

Goiz jagia, ezta egunsentia

Oilarrak, hasiagatik goiz kantatzen ez du arrautzik erruten

Photo by Dawid Zawiła in Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. No por mucho madrugar amanece más temprano

fr.  Ce n’est pas le tout de se lever matin, il faut arriver à l’heure

kat. No per molt matinejar, amaneix més prest el dia

gal.  Non (Nin) por moito madrugar amañece máis cedo

Testuinguruan

Lasterketaren bigarren erdian abiadura ez da horren erosoa izaten ari eta sufrimendua agertzen hasi da Mikelen aldetik. Bi “Javiek” atzera begiratzen uneoro eta animoak ematen. 15 kilometroa arte helburuaren barruan goaz, baina hortxe kalbarioa hasten da. Mikel giharretako gogortzearekin hasten da eta helmugaraino nahi eta ezin bat da berarentzat.

Bere lagunengatik animo eta laguntza ugari jaso arren, azkenean ordu bat eta 33 minututako denborarekin amaitu zuten.

Dutxa gozo bat kiroldegian eta bi minutu baino gutxiagoan, bazkaltzeko helburuarekin, kotxearen barruan geunden toki berezi batera joateko (izena ez dut aipatzen publizitaterik egin nahi ez dudalako)… Mikelek Javi Elias eta Javi Fuentesi une horretan esan zien bezala… “mutilak, kronikarako jada izenburu bat badudala uste dut: goiz jaikia, ez da egunsentia…”.

Mila esker Javi eta Javi (Elías eta Fuentes) 15. kilometrotik aurrera, helmugara bitarte, izan zenuten pazientziarengatik!!!

  • Agirrebengoa, Eñaut: Lehen Mailari edozein preziotan eustea baztertu behar dugu, in Berria:

– Maila oneko lau aurrelari dituzu eskuragarri: Oriol Riera, Kenan Kodro, Sergio Leon eta Emmanuel Riviere. Gola ez litzaizueke falta beharko.

– Batek daki… Goiz jaikia, ez da egunsentia. Agerikoa da iragan sasoiarekiko jauzi kualitatibo esanguratsua eman dugula aurreko lerroan. Gehienak 26 urteren bueltan dabiltza, alegia, euren kirol ibilbideko unerik onenean daude. Alabaina, gauzak batzuetan ez dira espero bezala irteten. Ustez, ate aurrean ez genuke arazorik izan beharko, baina hobe ezer ziurtzat ez ematea.

Iturriak

Elhuyar, Labayru, Donostiarrak, Berria

Astoa zaldiz jantzi arren, beti asto

Utzi erantzuna

Azalpena

Gauzak diren bezalakoak dira, itxura aldatzen saiatu arren.

Aldaerak

Astoa zaldiz jantzi arren be, beti asto

Zotza zetaztaturik ere eder

Photo by Jürgen Scheeff in Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Aunque la mona se vista de seda, mona se queda

fr.  Le singe est toujours singe, fût-il déguisé en prince

en. An ape is an ape, a varlet is a varlet, though they be clad in silk and scarlet

kat. Encara que es vesteixi de seda, la mona mona es queda

gal.  Anque a mona se vista de seda, mona se queda

Testuinguruan

  • Gonzalez Lertxundi, Ioritz: Lehengo lepotik burua, in Maxixatzen:

Agian idatzi nuen kexa norbaiti ez zitzaion gustatu, eta autoa kentzeko hitz egin beharrean, isuna jarri eta berehala egin zuten alde? Baliteke kasualitatea izatea, baina kasualitatea ez dena da isuna berriro gaztelaniaz soilik egotea. Hainbat herritarrekin hitz egin ondoren, badirudi eguneroko kontua dela.

Ni erruduna naiz, autoa gaizki aparkatu nuelako, baina udaltzainak ere bai, isunak hainbat aldiz soilik gaztelaniaz idazten dihardutelako. Astoa zaldiz jantzi arren, beti asto, esan ohi da. Ez da ahaztu behar, ordea, udaltzainek herritarren zerbitzura dihardutela, udalaren zaindariak, teorikoki. Azkoitiarron zerbitzura jarrera horrekin eta soilik gaztelaniaz zuzenduz? Badirudi euskararen erabilera instituzionalari duen garrantzia aitortzetik urrun gaudela, erabileraren kaltetan nik uste.

  • Elejabarrieta, Gorka: Think global, act local, in Gaur8:

Nazioartekoaren eta bertakoaren arteko harremana eta eragina gero eta nabarmenagoa da. Gure bizimoduan eragina duten erabakiek gero eta urrunago dute jatorria, eta, era berean, gero eta gertuago bizi ditugu erabakion ondorioak. Gardentasun eta irizpide demokratiko ororen aurka, gero eta zailagoa da erabaki horiek nork, non eta nola hartzen dituen jakin eta ulertzea. Gure kasuan, herritarren eskrutinio eta kontrol demokratikotik gero eta urrunago dagoen Europar Batasunaren jardun neoliberala da egun bizi dugun egoera latzaren jatorri nagusietako bat. Eta krisi sistemiko honen arduradunak dira, paradoxikoki, “konponbidea” ekarriko duen bidea erabaki behar dutenak. “Astoa, zaldiz jantzi arren, beti asto” dio esaera zaharrak, eta krisia, krisia bera eragin duten politika neoliberalekin konpondu nahiak argi adierazten du noren zerbitzuan eta noren kontra dabiltzan troika zuzentzen duten mandatariak.

Liberbankek mailegu zerbitzua iragartzeko aurtengo kanpainan bi grafika kaleratu ditu. Batean, gizon batek mailegua eskatu omen du auto bat erosteko. Bestean, aldiz, emakume batek mailegua sukalde berria erosteko erabili du. Kointzidentzia? Ez dut uste. Genero rol tradizionalak sustatzen ditu iragarkiak, non emakumearen leku bakarra etxe barrua eta batez ere sukaldea den, eremu pribatua, gizona eremu publikoaz gozatzen duen bitartean. Gainera, sukealdea ez du bera disfrutatzeko erosi, besteei zerbitzatzeko baizik, “Me invitas?” horrek adierazten duenez. Gizonak ez du inor bere autoan eramaten, baina emakumeak beste batentzako sukaldatuko du sukaldea oraindik instalatzen amaitu baino lehen. Ironikoa da Liberbankek WhatsAppeko elkarrizketa itxura eman nahi izatea iragarkiei, modernoagoak agertzeko ahaleginetan edo. Badirudi ez zirela konturatu modernoak agertzeko lehenik eta behin estereotipo zaharkituak erabiltzeari utzi beharko ziotela. Esaera zaharrak dioen bezala, “Astoa zaldiz jantzi arren, beti asto”.

Iturriak

Labayru, Maxixatzen, Gaur8, Publizitatearen Etika

Dagoenean bonbon, ez dagoenean egon

Utzi erantzuna

Azalpena

Garai onetan gozatu eta garai txarretan konformatu behar dela adierazteko.

Aldaerak

Dagonian bon-bon, eztagonian egon

Dagoenean bonbon, ez dagoenean hor konpon!

Photo by Chris Ainsworth en Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Hermano, bebe, que la vida es breve

fr. La vie est courte, il faut se hâter d’en jouir

en. Eat, drink, and be merry, for tomorrow we die

kat. Mengem i beguem, que, a la mort, ja arribarem

gal. ¡Comamos, bebamos e runflemos que ao cabo que morrer temos!

Testuinguruan

  • Mantala: Sagar uzta: dagoenean bonbon, eta ez dagoenean egon?, in Mantala:

Euskadiko sagastietan dagoeneko hasi dira 2021. uztako sagarrak biltzen, datorren urtean dastatuko dugun sagardoa ekoizteko. Aurten sagar urtea da. Alegia, uzta oparo eta kalitatezkoa espero da. Baina, ba al zenekien orokorrean sagarrondoak bi urtetik behin ematen duela ganorazko uzta?

Dagoenean bonbon, ez dagoenean egon. Halaxe dio euskal atsotitz batek. Eta dirudienean sagarrondoek bere egin dute esaera zaharra. “Urtebi haundi” eta “Urtebi txiki” dira sagardotarako euskal sagar erabilienetako batzuk. Eta haien izenak ematen du nahikoa argibide. Izan ere, sagarrondoak berezkoa du “alternantzia”. Bi urtetik behin ematen du ganorazko uzta.

  • Monzon, T.: Langosta baten inguruan (“Donibane Lohitzune eta inguruak”), 1995, in Armiarma:

Arrantzaleak, hemen ere, arloteenak: «Dagoenean bonbon, ez dagoenean egon». Ontzia hutsik dakartela, gerrikoa estutu behar. Sardinaz-edo bete-betean baldin badatoz, harrapagarri hustuko dira, gau hartan, Donibaneko haragitegi ta goxotegiak. Zer nahi duzue, ba? «Jainkoak egin zuen Martin, bere prakekin». Arloteak bai baina…? Bai al da, gure Herrian, arrantzaleok bezain bihotz eta esku zabalekorik? Euren Kantauri itsasoa ere, zabala baita…!

  • Gallastegi, H.: Bidea itxi, ilusioa pizteko, in Berria (2019-IX-25):

Dagoenean bonbon, ez dagoenean egon. Hala dio esaera zahar batek. Bada, bonbon dago Athletic, eta taldearen liga hasiera bikainarekin gozatzen jarraitzaile zuri-gorriak. Mende laurden pasatu da Athletic bosgarren jardunaldia jokatuta lehen postuan egon zen azken alditik. Helburua ahalik eta emaitza onenak lortzea dela jakinda, orain arteko puntuak lortutako erak asebete ditu zaleak. Hau da, Athleticek bildu dituen 11 puntuak ondo merezitakoak izan dira. Gaizka Garitanok zuzentzen duen taldeak eguneroko lanari eta zelaian erakutsitako eraginkortasunari esker lortu du zaleen artean ilusioa piztea. Zaleen begiek ez zuten dir-dir egiten denboraldi-aurrean. Izen handiko fitxaketak eskatzen ditu udak. Egun, berriz, indarra eta segurtasuna transmititzen duen talde bat ikusten dute San Mamesera joaten diren bakoitzean. Gozatzen ari dira. Taldeak dituen gabeziak ez dira oraindik azaleratu. Sasoi txarragoak etorriko dira, baina defentsan orain arte bezala funtzionatzen badu, errazagoa izango da aurrera egitea.

  • Larrazabal, L.: Sasiburu, 30 urte euskara hauspotzen, in El Correo (2022-IX-25):

30 urte, hiru hamarkada. Azkar esaten da, baina ibilbide luzea egitea tokatu zaie. Gaur egun, instituzio aldetik esaterako, aitortza somatzen da, laguntzak ere «baina garai latzak ere iragan behar izan ditu elkarteak», azaltzen du Ezeizak. «Dagoenean bonbon eta ez zegoenean egon», gaineratzen du. Egun, euskarak daukan egoera eta errekonozimendua ez da dohainik etorri. «Arlo horretan, Sasiburuk eta Euskal Herrian hainbat eta hainbat taldek eta eragilek egindako lanari esker euskarak aurrera egin du, bestela, Espainiako beste hizkuntza txikien modura, desagertzear legoke», Ezeizaren esanetan.

Iturriak

Elhuyar, Harluxet, Gizapedia, Egungo Euskararen Hiztegia, Mantala, Armiarma, Berria, El Correo

Oinaztura handi eta euri gutxi

Utzi erantzuna

Azalpena

Mehatxu gogorra ezerezean geratu.

Aldaerak

Oinaztura handi eta euri gutxi ukan

Oñaztura andi ta euri gitxi

Kakaraka ugari eta arrautza gutxi

Intxaurrak bost, hotsak hamabost

Photo by   Jonas Kaiser on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Mucho ruido y pocas nueces

fr. Beaucoup de bruit pour rien

en. Much ado about nothing

kat. Molt soroll per (no) res

gal.  Moito ruído e poucas noces

Testuinguruan

Gaztelako zuzenbidearen arau masa heterogeneoa sistematizatzea zen helburu nagusia, ez ordea gizarte-ordena berri bat sortzea. Horregatik, hizpide dugun lehen 1821eko kode-proiektuari buruz esaten dute Ana Barrero-k eta Adela Mora-k «oinaztura handi eta euri gutxi»-ko aldarrikapenak egin zirela bertan. Izan ere, Espainian ez baitzen egon, Frantzian gertatu zen bezala, kodearen bitartez pribatuen arteko harremanen eta familiako erakundeen sakoneko eraldatze bat aurrera eramateko asmorik; kodearen ideia aurreko zuzenbidearen errebisio soilean oinarritu zen penintsulan.

Iturriak

Elhuyar, Intza, Euskal zuzenbide_artikuluak

Hilak lurpera, biziak mahaira

Utzi erantzuna

Azalpena

Pozik egoteko modukoa da bizirik jarraitzea.

Aldaerak

Hila lurpera, biziak asera

Hila lurpera ta bizixek maire

Honela bizi behar badugu, hobe da ez hil

Auzoa hiletan eta gu opiletan

Photo by   Spencer Davis on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. El muerto al hoyo y el vivo al bollo

fr. Les morts sont vite oubliés

en. We must live with the living and not with the dead

kat. El mort a la terra i el viu a la guerra

gal.  O morto á mortalla e o vivo á fogaza

Testuinguruan

  • Tubia, Iker: Errautsak harrotu ditu, in Berria (2016-XI-8):

Elizaren ingurukoek, berriz, ez dute polemika ulertzen. «Dokumentu horrek ez du ezer berririk esaten, lehendik Elizak horri buruz zuen irakaspena errepikatu besterik», esan du Unai Manterola Donostiako Elizbarrutiko liturgia gaietarako arduradunak. Izan ere, dokumentu horrek 1963an onartutakoa ordezkatzen du. Helburuari dagokionez, hildakoekiko errespetua aipatu du Koldo Apeztegi Donostiako Artzain Onaren katedraleko apaizak: «Instrukzio horrek gogorarazi nahi du maite ditugun pertsonei errespetua zor diegula, eta errautsak airera botatzea ez da… Hilak lurpera, biziak mahaira? Badaude horiek uzteko toki sakratuak».

  • Irigoien, Joan Mari: Haragiaren gauak eta egunak (Orbetarrak II), in Google books:

… Nazariok, baina, bazituen, gizon bezala, beste behar batzuk, urte erdi hartan bazter utzi zituenak, eta haiei kasu egiteko ordua ere iritsi zen, beharbada; izan ere, zuloan sartu zuten, bai, munstroa –ezin dei baitzitekeen beste era batera zer hura, garbi hitz eginda, nork bere burua engainatu nahi ezean- , munstroak orbetarrak urte erdi lehenago beste zulo batean sartu zituen bezala –ezinegonaren eta angustiaren zuloan-, eta garaia zen beraiek –orbetarrak- zulo hartatik irten zitezen, hilak lurpera, biziak mahaira… bizinahia eta iraun-nahia halaxe mintzatzen zitzaizkion, beharbada, Nazariori, kontzientziaren maskararik eta mozorrorik gabeko zoko batetik; …

Iturriak

Elhuyar, Berria, Google books