Kategoriaren artxiboa: Esaerak eta atsotitzak

Jakiteak ez du ogirik jaten

Utzi erantzuna

Azalpena

Jakintzak ez du inoiz kalterik egiten.

Aldaerak

Jakiteak ez du deus galtzen

Jakitziak eztau ogirik eskatzen

Jakiteak ez dauka kalterik

Photo by  Wesual Clickin Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. El saber no ocupa lugar

fr.  On ne sait jamais trop

en. Knowledge is no burden

kat. El saber no ocupa lloc

gal.  O saber non ocupa lugar

Testuinguruan

  • Euskadiko Parke Teknologikoak: BCBLK BADAKI EUSKARA IKASTEAK GARUNA NOLA ALDATZEN DUEN, in Parke:

Jakiteak ez duela ogirik jaten esan ohi da, baina ezagutzari lekua egiteak burmuinaren egitura zein funtzionaltasuna alda ditzake. Hori dela eta, Basque Center on Cognition, Brain and Language (BCBL) zentroak ikerlan bat abiarazi du euskara bigarren hizkuntza gisa ikasteak neurona-sareetan duen eragina aztertu eta beste zientzia-arloetara estrapolatu litezkeen ondorioak ateratzeko xedez, hala nola, pertsona batek garun-lesioen aurrean izango lukeen bilakaera aurreikusten lagun lezaketen biomarkatzaileak identifikatzea.

  • Zubia Santillana: Urte berrirako helburuak III: zerbait berria ikastea, in Begiko:

Tutik ere ez dakienak… ez daki jakiteak ez duela ogirik jaten.

Esamoldeak alde batera utzita, argi dagoena zera da: bizitzan aurrera egiteko, ezagutza berriei besoak zabaldu behar zaizkiela. Ez dugu zertan munduko jakintza guztien zama gure gain hartu, baina jakinmina izateak bizitza areago gozatzeko bideak emango dizkizu. Jakinmina uten pertsonek etengabe gauza berriak ezagutzeko beharra izan ohi dute, beren buruei galderak egin ahala, jakin ditzakegun gauzak hazi eta hazi egiten direlako.

  • Beñat Aiartza: 12.34, in Aikor!:

Erlojuari begiratu diot gaur eta 12:34ak ziren. Askotan gertatzen zait hori, ordu hori ikustea alegia, eta ez da harritzekoa, egunean askotan begiratzen baitiot erlojuari. Baina gaurkoan nire zati mistikoak, guztiari zentzua bilatu behar horretan, ordu hori ikustearen arrazoia aurkitu nahi izan du. Google-en “12:34” tekleatu eta Lukas 12:34 agertu. Jesukristoren bizitza eguzkiaren zikloa azaltzeko ipuina besterik izan ez arren, zita ebanjelikoa polita iruditu zait. Zera zioen: “zuen altxorra dagoen lekuan, bertan egongo da zuen bihotza ere”. Errebelazio ebanjeliko horrek gogorarazi dit estudioa liburuz gainezka dudala eta nire altxorrak ito egiten nauela. “Jakiteak ez du ogirik jaten” diote askok, bada, niri bihotza jan dit. Berrogei bat kilo liburu atera dudanean eta apalak hutsik ikusi ditudanean soilik hasi naiz berriro arnasa lasai hartzen. Gauza asko jakin gabe hilko naizela konturatu naiz orduan: liburu asko irakurri gabe, teleberri asko ikusi gabe, whatsappeko txiste asko jakin gabe eta youtubeko bideo asko ikusi gabe. Eta bihotza lasaitu egin zait. Mirari ebanjelikoa, jaun andreok!

Iturriak

Labayru, Parke, Begiko, Aikor!

Goiz jaikia ez da egunsentia

Utzi erantzuna

Azalpena

Gauzak behar den bezala egin behar dira, eta ez edozein modutan ahalik eta azkarren bukatzearren.

Aldaerak

Goiz jagia, ezta egunsentia

Oilarrak, hasiagatik goiz kantatzen ez du arrautzik erruten

Photo by Dawid Zawiła in Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. No por mucho madrugar amanece más temprano

fr.  Ce n’est pas le tout de se lever matin, il faut arriver à l’heure

kat. No per molt matinejar, amaneix més prest el dia

gal.  Non (Nin) por moito madrugar amañece máis cedo

Testuinguruan

Lasterketaren bigarren erdian abiadura ez da horren erosoa izaten ari eta sufrimendua agertzen hasi da Mikelen aldetik. Bi “Javiek” atzera begiratzen uneoro eta animoak ematen. 15 kilometroa arte helburuaren barruan goaz, baina hortxe kalbarioa hasten da. Mikel giharretako gogortzearekin hasten da eta helmugaraino nahi eta ezin bat da berarentzat.

Bere lagunengatik animo eta laguntza ugari jaso arren, azkenean ordu bat eta 33 minututako denborarekin amaitu zuten.

Dutxa gozo bat kiroldegian eta bi minutu baino gutxiagoan, bazkaltzeko helburuarekin, kotxearen barruan geunden toki berezi batera joateko (izena ez dut aipatzen publizitaterik egin nahi ez dudalako)… Mikelek Javi Elias eta Javi Fuentesi une horretan esan zien bezala… “mutilak, kronikarako jada izenburu bat badudala uste dut: goiz jaikia, ez da egunsentia…”.

Mila esker Javi eta Javi (Elías eta Fuentes) 15. kilometrotik aurrera, helmugara bitarte, izan zenuten pazientziarengatik!!!

  • Agirrebengoa, Eñaut: Lehen Mailari edozein preziotan eustea baztertu behar dugu, in Berria:

– Maila oneko lau aurrelari dituzu eskuragarri: Oriol Riera, Kenan Kodro, Sergio Leon eta Emmanuel Riviere. Gola ez litzaizueke falta beharko.

– Batek daki… Goiz jaikia, ez da egunsentia. Agerikoa da iragan sasoiarekiko jauzi kualitatibo esanguratsua eman dugula aurreko lerroan. Gehienak 26 urteren bueltan dabiltza, alegia, euren kirol ibilbideko unerik onenean daude. Alabaina, gauzak batzuetan ez dira espero bezala irteten. Ustez, ate aurrean ez genuke arazorik izan beharko, baina hobe ezer ziurtzat ez ematea.

Iturriak

Elhuyar, Labayru, Donostiarrak, Berria

Astoa zaldiz jantzi arren, beti asto

Utzi erantzuna

Azalpena

Gauzak diren bezalakoak dira, itxura aldatzen saiatu arren.

Aldaerak

Astoa zaldiz jantzi arren be, beti asto

Zotza zetaztaturik ere eder

Photo by Jürgen Scheeff in Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Aunque la mona se vista de seda, mona se queda

fr.  Le singe est toujours singe, fût-il déguisé en prince

en. An ape is an ape, a varlet is a varlet, though they be clad in silk and scarlet

kat. Encara que es vesteixi de seda, la mona mona es queda

gal.  Anque a mona se vista de seda, mona se queda

Testuinguruan

  • Gonzalez Lertxundi, Ioritz: Lehengo lepotik burua, in Maxixatzen:

Agian idatzi nuen kexa norbaiti ez zitzaion gustatu, eta autoa kentzeko hitz egin beharrean, isuna jarri eta berehala egin zuten alde? Baliteke kasualitatea izatea, baina kasualitatea ez dena da isuna berriro gaztelaniaz soilik egotea. Hainbat herritarrekin hitz egin ondoren, badirudi eguneroko kontua dela.

Ni erruduna naiz, autoa gaizki aparkatu nuelako, baina udaltzainak ere bai, isunak hainbat aldiz soilik gaztelaniaz idazten dihardutelako. Astoa zaldiz jantzi arren, beti asto, esan ohi da. Ez da ahaztu behar, ordea, udaltzainek herritarren zerbitzura dihardutela, udalaren zaindariak, teorikoki. Azkoitiarron zerbitzura jarrera horrekin eta soilik gaztelaniaz zuzenduz? Badirudi euskararen erabilera instituzionalari duen garrantzia aitortzetik urrun gaudela, erabileraren kaltetan nik uste.

  • Elejabarrieta, Gorka: Think global, act local, in Gaur8:

Nazioartekoaren eta bertakoaren arteko harremana eta eragina gero eta nabarmenagoa da. Gure bizimoduan eragina duten erabakiek gero eta urrunago dute jatorria, eta, era berean, gero eta gertuago bizi ditugu erabakion ondorioak. Gardentasun eta irizpide demokratiko ororen aurka, gero eta zailagoa da erabaki horiek nork, non eta nola hartzen dituen jakin eta ulertzea. Gure kasuan, herritarren eskrutinio eta kontrol demokratikotik gero eta urrunago dagoen Europar Batasunaren jardun neoliberala da egun bizi dugun egoera latzaren jatorri nagusietako bat. Eta krisi sistemiko honen arduradunak dira, paradoxikoki, “konponbidea” ekarriko duen bidea erabaki behar dutenak. “Astoa, zaldiz jantzi arren, beti asto” dio esaera zaharrak, eta krisia, krisia bera eragin duten politika neoliberalekin konpondu nahiak argi adierazten du noren zerbitzuan eta noren kontra dabiltzan troika zuzentzen duten mandatariak.

Liberbankek mailegu zerbitzua iragartzeko aurtengo kanpainan bi grafika kaleratu ditu. Batean, gizon batek mailegua eskatu omen du auto bat erosteko. Bestean, aldiz, emakume batek mailegua sukalde berria erosteko erabili du. Kointzidentzia? Ez dut uste. Genero rol tradizionalak sustatzen ditu iragarkiak, non emakumearen leku bakarra etxe barrua eta batez ere sukaldea den, eremu pribatua, gizona eremu publikoaz gozatzen duen bitartean. Gainera, sukealdea ez du bera disfrutatzeko erosi, besteei zerbitzatzeko baizik, “Me invitas?” horrek adierazten duenez. Gizonak ez du inor bere autoan eramaten, baina emakumeak beste batentzako sukaldatuko du sukaldea oraindik instalatzen amaitu baino lehen. Ironikoa da Liberbankek WhatsAppeko elkarrizketa itxura eman nahi izatea iragarkiei, modernoagoak agertzeko ahaleginetan edo. Badirudi ez zirela konturatu modernoak agertzeko lehenik eta behin estereotipo zaharkituak erabiltzeari utzi beharko ziotela. Esaera zaharrak dioen bezala, “Astoa zaldiz jantzi arren, beti asto”.

Iturriak

Labayru, Maxixatzen, Gaur8, Publizitatearen Etika

Dagoenean bonbon, ez dagoenean egon

Utzi erantzuna

Azalpena

Garai onetan gozatu eta garai txarretan konformatu behar dela adierazteko.

Aldaerak

Dagonian bon-bon, eztagonian egon

Dagoenean bonbon, ez dagoenean hor konpon!

Photo by Chris Ainsworth en Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Hermano, bebe, que la vida es breve

fr. La vie est courte, il faut se hâter d’en jouir

en. Eat, drink, and be merry, for tomorrow we die

kat. Mengem i beguem, que, a la mort, ja arribarem

gal. ¡Comamos, bebamos e runflemos que ao cabo que morrer temos!

Testuinguruan

  • Mantala: Sagar uzta: dagoenean bonbon, eta ez dagoenean egon?, in Mantala:

Euskadiko sagastietan dagoeneko hasi dira 2021. uztako sagarrak biltzen, datorren urtean dastatuko dugun sagardoa ekoizteko. Aurten sagar urtea da. Alegia, uzta oparo eta kalitatezkoa espero da. Baina, ba al zenekien orokorrean sagarrondoak bi urtetik behin ematen duela ganorazko uzta?

Dagoenean bonbon, ez dagoenean egon. Halaxe dio euskal atsotitz batek. Eta dirudienean sagarrondoek bere egin dute esaera zaharra. “Urtebi haundi” eta “Urtebi txiki” dira sagardotarako euskal sagar erabilienetako batzuk. Eta haien izenak ematen du nahikoa argibide. Izan ere, sagarrondoak berezkoa du “alternantzia”. Bi urtetik behin ematen du ganorazko uzta.

  • Monzon, T.: Langosta baten inguruan (“Donibane Lohitzune eta inguruak”), 1995, in Armiarma:

Arrantzaleak, hemen ere, arloteenak: «Dagoenean bonbon, ez dagoenean egon». Ontzia hutsik dakartela, gerrikoa estutu behar. Sardinaz-edo bete-betean baldin badatoz, harrapagarri hustuko dira, gau hartan, Donibaneko haragitegi ta goxotegiak. Zer nahi duzue, ba? «Jainkoak egin zuen Martin, bere prakekin». Arloteak bai baina…? Bai al da, gure Herrian, arrantzaleok bezain bihotz eta esku zabalekorik? Euren Kantauri itsasoa ere, zabala baita…!

  • Gallastegi, H.: Bidea itxi, ilusioa pizteko, in Berria (2019-IX-25):

Dagoenean bonbon, ez dagoenean egon. Hala dio esaera zahar batek. Bada, bonbon dago Athletic, eta taldearen liga hasiera bikainarekin gozatzen jarraitzaile zuri-gorriak. Mende laurden pasatu da Athletic bosgarren jardunaldia jokatuta lehen postuan egon zen azken alditik. Helburua ahalik eta emaitza onenak lortzea dela jakinda, orain arteko puntuak lortutako erak asebete ditu zaleak. Hau da, Athleticek bildu dituen 11 puntuak ondo merezitakoak izan dira. Gaizka Garitanok zuzentzen duen taldeak eguneroko lanari eta zelaian erakutsitako eraginkortasunari esker lortu du zaleen artean ilusioa piztea. Zaleen begiek ez zuten dir-dir egiten denboraldi-aurrean. Izen handiko fitxaketak eskatzen ditu udak. Egun, berriz, indarra eta segurtasuna transmititzen duen talde bat ikusten dute San Mamesera joaten diren bakoitzean. Gozatzen ari dira. Taldeak dituen gabeziak ez dira oraindik azaleratu. Sasoi txarragoak etorriko dira, baina defentsan orain arte bezala funtzionatzen badu, errazagoa izango da aurrera egitea.

  • Larrazabal, L.: Sasiburu, 30 urte euskara hauspotzen, in El Correo (2022-IX-25):

30 urte, hiru hamarkada. Azkar esaten da, baina ibilbide luzea egitea tokatu zaie. Gaur egun, instituzio aldetik esaterako, aitortza somatzen da, laguntzak ere «baina garai latzak ere iragan behar izan ditu elkarteak», azaltzen du Ezeizak. «Dagoenean bonbon eta ez zegoenean egon», gaineratzen du. Egun, euskarak daukan egoera eta errekonozimendua ez da dohainik etorri. «Arlo horretan, Sasiburuk eta Euskal Herrian hainbat eta hainbat taldek eta eragilek egindako lanari esker euskarak aurrera egin du, bestela, Espainiako beste hizkuntza txikien modura, desagertzear legoke», Ezeizaren esanetan.

Iturriak

Elhuyar, Harluxet, Gizapedia, Egungo Euskararen Hiztegia, Mantala, Armiarma, Berria, El Correo

Oinaztura handi eta euri gutxi

Utzi erantzuna

Azalpena

Mehatxu gogorra ezerezean geratu.

Aldaerak

Oinaztura handi eta euri gutxi ukan

Oñaztura andi ta euri gitxi

Kakaraka ugari eta arrautza gutxi

Intxaurrak bost, hotsak hamabost

Photo by   Jonas Kaiser on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Mucho ruido y pocas nueces

fr. Beaucoup de bruit pour rien

en. Much ado about nothing

kat. Molt soroll per (no) res

gal.  Moito ruído e poucas noces

Testuinguruan

Gaztelako zuzenbidearen arau masa heterogeneoa sistematizatzea zen helburu nagusia, ez ordea gizarte-ordena berri bat sortzea. Horregatik, hizpide dugun lehen 1821eko kode-proiektuari buruz esaten dute Ana Barrero-k eta Adela Mora-k «oinaztura handi eta euri gutxi»-ko aldarrikapenak egin zirela bertan. Izan ere, Espainian ez baitzen egon, Frantzian gertatu zen bezala, kodearen bitartez pribatuen arteko harremanen eta familiako erakundeen sakoneko eraldatze bat aurrera eramateko asmorik; kodearen ideia aurreko zuzenbidearen errebisio soilean oinarritu zen penintsulan.

Iturriak

Elhuyar, Intza, Euskal zuzenbide_artikuluak

Hilak lurpera, biziak mahaira

Utzi erantzuna

Azalpena

Pozik egoteko modukoa da bizirik jarraitzea.

Aldaerak

Hila lurpera, biziak asera

Hila lurpera ta bizixek maire

Honela bizi behar badugu, hobe da ez hil

Auzoa hiletan eta gu opiletan

Photo by   Spencer Davis on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. El muerto al hoyo y el vivo al bollo

fr. Les morts sont vite oubliés

en. We must live with the living and not with the dead

kat. El mort a la terra i el viu a la guerra

gal.  O morto á mortalla e o vivo á fogaza

Testuinguruan

  • Tubia, Iker: Errautsak harrotu ditu, in Berria (2016-XI-8):

Elizaren ingurukoek, berriz, ez dute polemika ulertzen. «Dokumentu horrek ez du ezer berririk esaten, lehendik Elizak horri buruz zuen irakaspena errepikatu besterik», esan du Unai Manterola Donostiako Elizbarrutiko liturgia gaietarako arduradunak. Izan ere, dokumentu horrek 1963an onartutakoa ordezkatzen du. Helburuari dagokionez, hildakoekiko errespetua aipatu du Koldo Apeztegi Donostiako Artzain Onaren katedraleko apaizak: «Instrukzio horrek gogorarazi nahi du maite ditugun pertsonei errespetua zor diegula, eta errautsak airera botatzea ez da… Hilak lurpera, biziak mahaira? Badaude horiek uzteko toki sakratuak».

  • Irigoien, Joan Mari: Haragiaren gauak eta egunak (Orbetarrak II), in Google books:

… Nazariok, baina, bazituen, gizon bezala, beste behar batzuk, urte erdi hartan bazter utzi zituenak, eta haiei kasu egiteko ordua ere iritsi zen, beharbada; izan ere, zuloan sartu zuten, bai, munstroa –ezin dei baitzitekeen beste era batera zer hura, garbi hitz eginda, nork bere burua engainatu nahi ezean- , munstroak orbetarrak urte erdi lehenago beste zulo batean sartu zituen bezala –ezinegonaren eta angustiaren zuloan-, eta garaia zen beraiek –orbetarrak- zulo hartatik irten zitezen, hilak lurpera, biziak mahaira… bizinahia eta iraun-nahia halaxe mintzatzen zitzaizkion, beharbada, Nazariori, kontzientziaren maskararik eta mozorrorik gabeko zoko batetik; …

Iturriak

Elhuyar, Berria, Google books

Txerri goseak ezkurra amets

Utzi erantzuna

Azalpena

Zerbaiten gabezia dugunean, besterik ez dugu buruan.

Aldaerak

Txerri goseak ezkurrak amets

Zerri goseak ezkurra amets

Zerri aulak ezkurra amets

Urde goseak ezkur(ra) amets

Txakur goseak ogia amets

Itsuak ikusgura, herrenak ibilgura, gorrak entzungura

Photo by  Joвана Младеновић on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Quien hambre tiene, con pan sueña

fr. On prend souvent ses désirs pour des réalités

en. A hungry man smells meat afar

kat. Qui té fam(,) somia truites

gal.  Soñaba o cego que vía e soñaba o que quería

Testuinguruan

Txerri goseak ezkurra amets, dio esaera zaharrak eta txerriak laster jango du kilo bat ezkur, asetzeko hamar beharko baditu ere. Nafarroako euskalgintza gosez amorratua dago oso aspaldi, bestelako politiken zain, eta hauek bestelako aurrekontuak ekarriko zituztelakoan. Usteak erdi ustel, ordea. Nafarroako Gobernuak 2,1 milioi euroko aurrekontua bideratu zuen Euskarabidera 2015ean eta aurten 4 milioi euro.

  • Bizkaiko Hitza: Urtaroari eusteko bizigaiak, in Bizkaiko Hitza (2015-XI-20):

Txerria gizentzeak ere ez du buruko min handirik eragin baserrietan, etxeko zabor eta baratzeko hondakinekin elikatu baitituzte ia beti. Eta horrekin konformatu da txerria, jateko ezeri muzin egin gabe. Baina nahiagoko luke, kortan baino, basoetako ezkurrak lurretik jaten ibili. Esaera zaharrak dioenez, “txerri goseak ezkurra amets”.

  • Argia: Kataluniako estatutua: izango da erdibiderik (Bero-beroan), in Argia (2005-XI-13):

Hasi da negoziaketa garaia, orain ikusiko dugu katalanen itunerako joera ezagun eta trebea noraino iristen den. Denek irentsia dute ur dezente gehiago botako zaiola Kataluniako Legebiltzarrak mahairatutako ardoari. Zenbat ur, ordea? Zaila da irudikatzen katalanak Estatutua erretiratzen ikustea, Zapaterok jokaldi txarregia egin beharko luke horretarako, eta orain arte behintzat ez du jokalari txarra denik erakutsi. Baina Katalunia-Espainiako partiduaz gain, Katalanen artean ere gauza asko daude jokoan eta negoziazioaren langa gorago edo beherago jartzeko eragin egingo dute. Esate baterako: PSOEko sektore batzuek CiUri egiten dizkioten adiskidetasun keinuak, eta jakina, txerri goseak ezkurra amets; edo ERC baino abertzaleago agertzeko CiUk egin dezakeen kanpaina… Zaila da irudikatzen Zapatero noraino iritsi daitekeen, orain arte honek gehientsuenetan azken orduan erakutsi baitu bere erabakia nondik nora joango den. Baina erdibiderik izango da, alde biei komeni zaie.

Iturriak

Labayru, Euskalerria Irratia, Bizkaiko Hitza, Argia

Errementariaren etxean, zotza burduntzi

Utzi erantzuna

Azalpena

Espero daitekeen fundamentua ere falta denean.

Aldaerak

Etxea bete kaiku eta eltzera behia jezten

Zurginaren etxean eskailera zaharrak

Arotzaren etxean gerrena zurez

Zurginaren etxea zotzez, zotzez ere motzez

Arotzaren etxean otzarea aurki, errementariaren etxean zotza burduntzi

Photo by Jonny Gios on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. En casa del herrero, cuchillo de palo; En casa del herrero, cuchara de palo

fr.  Les cordonniers sont toujours les plus mal chaussés;  Le chef de la famille donne le ton et tout le monde le suit

en. The shoemaker’s son always goes barefoot

kat. A casa del ferrer, ganivet de fusta

gal. Na casa do ferreiro, coitelo de pau

Testuinguruan

  • Berria: Lotsabako, in Berria (2018-VII-6):

– Noren lanak izan du eragina zugan?

– Diane Arbusenak, besteak beste.

– Nolako argazkiak egiten dituzu oporretan? 

– Bat ere ez. Errementariaren etxean, zotza burduntzi.

– Selfirik bai? 

– Erabat kontra nago.

  • Balsategi, Iñaki: Leioaren hedadura orekatua argazkietan, in Deia (2011-IV-8):

Baina Leioako PSE-EEk, gauden egoera aurreelektoralaz baliatuz, euren kritikarik zorrotzenak azaleratu dizkio liburuari, diruaren xahupen bat eman dela argudiatuz: nire uste apalean behintzat, ondo eginen lukete bere alderdi propioren akatsak ikusiko balituzte, horra hor, hurrenez hurren, bukatu berri den erosketa-txekeen kanpaina, 500.000 euroko kostearekin, edo orain dela 2 urteko hauteskunde autonomikoetan Patxi Lopez lehendakariak bere argazkia, marko eta guzti, bidali egin izana hainbat agenteri, horrek suposatu zuen gastuarekin… baina, badakizue, errementariaren etxean zotza burduntzi.

  • Soriano, Imanol: Kontuz! Magenta kolorea T-Mobile enpresarena da, edo kolonizatuen akademia, in Goiena (2007-XI-10):

Diseinuari buruz gutxitan idazten dut blogean. Errementariaren etxean, zotza burduntzi. Oraingoan koloreari eta eta copyrightari buruz idatziko dut. Sarreraren titularrean agertzen dena ez da txantxa bat.

  • Petxarroman, Iñaki: Euskara, zertarako?, in Berria (2016-IX-14):

Mediku ona izateko euskara ez dela behar entzun diegu hainbat aldiz Euskara askatasunean leloa airatu zuten buruzagi sozialistei. Mediku ona izateko gaztelania behar ote den ez da planteatuko, jakina, Espainiako Konstituzioak legez ezartzen baitu gaztelaniaz jakiteko derrigortasuna. Galde diezaietela, zenbaterainoko zorroztasunez, espainiar nazionalitatea lortzeko errementariaren etxean zotza burduntzi bezalako atsotitzen zentzua jakin behar duten immigranteei.

Orain, hautsak harrotu ditu berriro PSE-EEren beste bideo batek. Administrazioan sartzeko euskaraz jakiteko derrigortasuna ezabatuko duela agindu du Idoia Mendiak. Berdin dio zer dioten datuek, tematiak baitira. Alegia, Jaurlaritzan ari diren langileen ia erdiek oraindik ez dute postuari dagokion euskara gaitasunik bete.

Iturriak

Labayru, Berria, Deia, Goiena,  Berria 2

Arnastu eta putz egin, biak batera ezin

Utzi erantzuna

Azalpena

Elkarren aurkako gauzak batera egitea ezinezkoa denean.

Aldaerak

Arnasa hartu eta putz egin, biak batera ezin

Esnetsu eta zopatsu, ezin da

Zurrut eta purrut, era batera ezin

Ez daiteke berotu ta irikin

Arnasie artu eta putz eiñ, bixak batera ezin

Aubea mozkorturik ta zaragia osoan ezin lei

Jenteek nahi lükee ekia ta argizagia junta ditean

Photo by Martin Wyall on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. No se puede chiflar y beber agua, Dormir y guardar las eras, no hay manera, No se puede estar en misa y repicando, Quien destaja, no baraja

fr. On ne peut pas boire et siffler à la fois, On ne peut pas être à la fois au four et au moulin, On ne peut sonner les cloches et aller à la procession, L’on ne peut courir ensemble et corner, On ne peut pas carillonner et aller à la procession

en. No man can sup and blow together

kat. Beure i xiular no pot ser, Bufar i xuclar no va a la par, Mai no podràs fer a un temps, beure, jeure i plegar fems, No es pot repicar i anar a la processó, No es pot ser a missa i repicar

gal. Soprar e sorber non se pode facer, Urdir e tecer non pode ser

Testuinguruan

  • Unai Fdz. De Betoño: in Twitter (2017-XI-13):

Gasteiz 11.000 etxe berrirekin birdentsifikatu eta, ondoren, Arabako landa-eremuaren hustuketa konpontzen saiatu. Arnasa hartu eta putz egin, biak batera ezin. #LurraldeAntolamendua

  • Beñat Hach Embarek Irizar: Arnasguneak Kartzelan, in Zuzeu (2010-X-1):

“Arnasa gara” kanpainak bi fase izango dituela adierazi dute sustatzaileek. Lehenengoan arnasguneen aitortza eta ahalduntzea bilatuko da, eta horren baitan kokatzen da, besteak beste, Kartzela. Kanpainaren bigarren fasean mezua Euskal Herriko gainerako herritarrentzat izango da. Abenduaren erdialdean serie digitala ikusgai egongo da, eta EiTBk zabalkunde horretan lagunduko du, arnasguneen gaineko mezua gune horietan bizi ez diren herritarrei helarazi asmoz.

Ekimen honek badu beste indargune adierazgarri bat. Euskal Herriaren zatiketaren ondorioz dauzkagun hiru administrazioak (Trebiñurekin lau) elkarlanean arituko dira: Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua eta Euskararen Erakunde Publikoa. Euskaraldian ere halaxe aritu dira aipatutako instituzioak elkarlanean, eta begi bistakoa da zeinen emaitza onak eman dituen elkarri begira lan egiteak, elkarri bizkarra ematen Madrilera edo Parisera begira egon ordez.

“Arnasa hartu eta putz egin, biak batera ezin”, dio atsotitz batek. Hori asmatu zuenak ez zituen albokariak ezagutzen; eta UEMA ere ez.

Iturriak

Twitter, Zuzeu

Nire poza, putz

Utzi erantzuna

Azalpena

Ametsak edo espektatibak zapuzten direnean.

Aldaerak

Eguzkia uste eta harria egin

Larru bila joan eta larruturik etorri

Gure poza putzura

Gure poza putzura, amets zoroen modura

Photo by Thought Catalog on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Nuestro gozo en un pozo, todo mi gozo en un pozo

fr.  C’est raté!

gal. Meu gozo nun pozo

Testuinguruan

  • Landabaso, Goizalde: Chomsky, in Berria (2019-VI-18):

Zein pertsonaia ospetsu elkarrizketatu nahiko nukeen aurrez aurre galdetu zidaten behin. Nik Mario Benedetti idazlea erantzun nuen, burura etorri zitzaidan lehenengoa. Elkarrizketa egin zidanaren erantzunak erakutsi zituen muga hertsi eta ezintasunak tristatu ninduten: «Ezinezkoa da, ez da euskalduna». Urteak pasatu dira ordutik. Egun galdetuko balidate bestelakoa zatekeen erantzuna (Benedetti hilda dagoelako, batik bat), eta aukeren artean Noam Chomsky hizkuntzalari eta aktibista aipatuko nuke. Pertsona inteligenteak maite ditut. Beti pentsatzen dut eurak erantzun ditzaketela ditudan eta etengabe sortzen zaizkidan galderak. Kasualitatez jakin nuen ekainaren erdi aldera Noam Chomsky Bilbora zetorrela BBVA Fundazioak emandako sari bat jasotzera. Elkarrizketa eskatu nuen, eta zein izan zen nire sorpresa baiezkoa eman zutenean; alegia, Chomsky aurrez aurre izango nuela. Gutxiri kontatu nion, zirrara eutsi eta eutsi eman nituen egunak. Sineskeriatzat jo dezakezu, baina pentsatzen nuen esanez gero ametsa hauts bihur zitekeela. Bat agertu zitzaidan nire botilero izan nahian, baina esan nien apurretako batzuek ez zuten ezagutzen. Badakizu zer sentitzen den gauza erraldoi bat pasatu zaizula azaltzen duzunean eta besteek neurria ulertzen ez dutenean? Kazetaritzak eman diezazukeen gauzarik handiena da normalean eskuragarri ez dauden pertsona horiek ezagutzeko abagunea. Atzamarrak gurutzatuta esnatu izan naiz egunotan Chomsky-alerta azaltzearen beldur. «Ez dadila hil» erregutzen nion ezerezari; izan ere, 90 urterekin inoiz ez da jakiten noiz.

Atzo goizean elkarrizketatu behar nuen. Ostegunean, baina, ondoezik zegoela eta ez zela Europara etorriko ohartarazi ziguten. Sineskeriak, e! Nire erantzunek nork arrapostu ez dute izango. Orain nire tristuraren zuloa Stephen Hawking-en zulo beltzen pareko da, eta oraindik poza putz nago.

Handik bi urtera edo, berriz eduki nuen Iñaki ikasle, orduko hartan «Euskal Literatura» irakasgaian. «Hauxe da nirea», pentsatu nuen nire kolkorako. Poza putz. Lehen egunetik adierazi zidan (zertan galdu denbora) ez zuela inolako interesik literaturaren inguruan, eta ea zein zen gutxieneko lana egin behar zuena irakasgaia gainditzeko. Hor amaitu zen nire mendeku gosea, mendeku akademikoa, uler bedi.            

  • Mintegi, Migel A.: Bi abentura eta amodio bat, in Alai (2021):

–Hitz onak izan ditu zuganako, Pedro, mandazain buruak –esan zidan osabak, itzuli eta egun batzuk geroago-. Azkarra eta adoretsua omen zara. Beraz, amaitutzat emango dugu lehorreko trebakuntza.

–Orduan, datorren udaberrian zurekin emango nauzu? –galdetu nion, itxaropena piztuta niregan.

–Ez, oraindik ez –nire poza putzura joan zen–. Orain itsasoan trebatzeko garaia duzu.            

Iturriak

Berria, Traineru bete lagun