Kategoriaren artxiboa: Esaerak eta atsotitzak

Nekeetan, irria ezpainetan

Utzi erantzuna

Azalpena

Ezustekoak edo une txarrak ezin ditugu aldatu, baina gure jarrera bai.

Photo by Lesly Juarez on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. A mal tiempo, buena cara

fr.  Il faut faire contre mauvaise fortune bon cœur

en. What can’t be cured must be endured

kat. Al mal temps, fer-li bona cara

gal. A mal tempo, boa cara

Testuinguruan

  • Astileku: Asti Lekuko mendizaleek azken irteera kontatu digute, in Astileku.eus (2017-III-23):

Asti Lekuko Mendi Taldeko ikasle eta gurasoek Diputazioko Eskola Kiroleko irteera batean parte hartzen duten bakoitzean egiten dugun bezala, hona hemen eurek helarazitako kontaketa eta argazkiak, benetan eskertzen ditugunak:

“Aurreko igandean, martxoak 12, 314 metroko garaiera duen Kalamendi mendira joan ginen. Autobusak Berriatuan utzi gintuen eta zementuzko bide batetik igota berehala heldu ginen San Antolín baselizara. Handik aurrera, pinuen artean ibili ginen mendian gora eta ordu bat geroago gailurrean geunden. Zoritxarrez oso laino zerratua zegoen eta ezin izan genuen bertako bistez gozatu (Ondarru eta Kantauri itsasoa iparrean eta Berriatua eta Durangaldea hegoaldean).

Ea hurrengoan eguraldia lagun daukagun!”

Bestela, arazorik ez. Atsotitzak dioenez, Nekeetan irria ezpainetan!

Album poetikoa, eguneroko errealitateari beste modu batez begiratzen diona. Normalean, hodeiak eta euria tristeziarekin eta umore txarrarekin lotzen dira, baina, hemen, baikortasunerako eta fantasiarako ate dira: kalean nahasten diren koloretako euritakoak, hezetasuna ospatzen duten barraskiloak, berriz berdatzen diren arbolak… Kontakizun labur honen narratzailearentzat festa dira egun euritsuak: aitak autoz eramaten du eskolara, eta, putzuetan, plisti-plasta ibiltzen da eta alegiazko arrainak harrapatzen ditu. Oreka egokia dago testuaren eta irudien artean. Kontakizunaren lirismoak eta hitzak eta irudiak inguratzen dituen giro magikoak irakurleen enpatia eta bihotza pizten dituzte. Eta egun euritsuetako argi ahula izaten bada ere, egileak kolorez eta kontrastez bete nahi izan ditu liburu honetako orrialdeak. Liburuari poza dario, eta garbi dago gonbita: eguraldia txarrean eta nekeetan, irria ezpainetan.

Hartara, urtebete emanda, garai ona da hausnaketa txiki bat egiteko. Aitortu behar dut uste baino gogorrago ari zaidala egiten, batez ere dialisi-egunetan pattal eta makal egoten naizelako egun osoa, buruko minak jota anitzetan. Bestalde, urte luze honetan sendagile batekin baino gehiagorekin egokitu zait eta ikaspen bat atera dut argi: sendagileen iritziz, errugabetasun-presuntzioa ez dagokio sekula gaixoari, eta analisiek diotenari itsuki jarraitzen diotenez gero, zerbait ez bada atera beraiek aurreikusi bezala, “errua” gaixoarena da. Erlijio-similekin jarraiki, badakit “inor ez dela bekatutik libre jaio”, baina ez dut batere ongi eramaten sendagile batzuek duten jarrera jainkotiar hori, gaixoarengan “bekatuaren zama” uzteko joera alegia.

Kontu horiek gorabehera, hemen natza Japoniako Nikkisori loturik, bertze goiz batez, denbora nahi baino motelago pasatzen delarik… Eta esaera zaharrari helduko natzaio: “Nekeetan, irria ezpainetan“.

  • Ahizpa ospitalariak: Emoji dibertigarri batzuek protagonizatu dituzte 2021eko Aita Menni Inauteriak, in Aita Menni (2021-II-17):

Nekeetan, irria ezpainetan. Eta pandemian, musutxo dibertigarriak! Aita Menni Ospitalean aurre egin genion Covid-19ari, 2021eko Inauteriak merezi bezala ospatuz. Beti bezala, Inauterietako mozorroak egiten aritu gara, eta gune guztietan jantzi ditugu. Hori bai, segurtasun neurri guztiekin koronabirusari aurre egiteko.

Iturriak

Astileku, Casa del libro,  Ezkabako talaiatik, Aita Menni  

Aditzaile onari hitz gutxi

Utzi erantzuna

Azalpena

Entzulea argia denean ez da azalpen handirik behar.

Aldaerak

Aditzaile onari hizketak urri

Aditzaile onari hitz gutxi

Ulertzaile onari, hitz gutxi

Zuhurrak hitz erdiz aditzen

Zuhurrak bi hitz aski

Photo by Kristina Flour on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. A buen entendedor, pocas palabras bastan

fr. À bon entendeur, salut!

en. A word to the wise is enough

kat. A bon entenedor, poques paraules

gal.  A bo entendedor, poucas palabras bastan

Testuinguruan

  • Agirregabiria, Amaia: Punta-puntako e-azpiegiturak? Zertarako?, in Estibaus:

Asmo handiak azaldu ditu Donostiako Udaletxeak gure herria Teknologia Berrietara hurbiltzerako orduan. Hortxe dugu Altza-Larratxo deritzon Teknologia Berrien Zentrua, Altzako herritarrak IKTB-etara hurbiltzeko asmoa duena eta gerora, Donostia osorako herritar sare batentzat abiapuntua izango dena. Azpiegitura ziurtatuko omen du eraikin honek, baina nora konektatuko dira herritarrak? Ba al dago altzatzarrontzat eta Donostiako herritarrentzat sarean eduki interesgarririk?

“Konektagarritasuren” arazoa zuzentzeko “Konekta Zaitez” kanpaina izan genuen, erabiltzaile gehienentzat ekipoen berrikuntza bat suposatu zuelarik; ekipoak berritu bai baina konektatzen al dira guzti horiek sarera? Beharbada, eta instituzioek “konexioen zenbakiak” handitzea badute helburu, bide ezberdinak jorratu beharko lituzkete; interneteko zerbitzuak hornitzen dituzten enpresei konektagarritasun baldintza hobeak exijitu edo haiek finantzatu, hala nola benetazko tarifa lauak, ADSLaren zabalkuntza eta batez ere, sarea eduki erakargarriez hornitu. Ikusi besterik ez dago Donostiako Udaletxearen esku dauden webguneen kalitatea, erabilgarritasuna eta zerbitzuen eskaintza: www.donostia.org, www.edonostia.org eta www.partaidetza.org. Aditzaile onari, hitz gutxi.

Joan den urrian gazteleraz egin nuenaren antzera, eta zenbat buru hainbat aburu dagoela jabetuta, hona hemen aurkezpenen inguruko nire hausnarketa txikia atsotitzak baliatuta, besteak beste erabiliko ditugunek gure jarduna indartu dezaten eta ez daitezen ahulgune bilakatu. Testu laburra izanda, ez eska garirik zuharrari, baina bestetik aditzaile onari hitz gutxi nahiko zaizkionez, Pernandoren egiak kontatu gabe, baten bati erabilgarri suertatutako ahal zaio! Hala bedi.

  • Rodrigo, Mamen: Pirritx eta Porrotxen zale sutsuak izaten jarraitzen dugu, in Argia:

-Punk eta neskak, eskandalua noski.

-Eskandalua izan zen inori minik egiten ez zioten lau neska punken kontura halako kalapita sortzea. Hitz egiteko edo salatzeko besterik ez balego bezala…

-Ederra egin zenuten baina…

-Meritua ez zen osoki geurea izan, komunikabide eta parlamentari espainiarren laguntza izan genuen. Seko aspertuta behar zuten denek. 

-Eta punkak? Hiru akorde, abiadura eta aurrera!

-Finean neska normalak ginen, mundua eta, batez ere, musika ulertzeko modu ezberdina zutenak.

-83an Me gusta ser una zorra zen; 2003an Me gusta ser.

-Eta Me gusta izango da 2023an. Hitzekin ere, beste hainbat konturekin bezala, less is more printzipioa aplikatu behar da, edo beste hau: aditzaile onari hizketak urri.

Iturriak

Elhuyar, Labayru, Estibaus, Botxotik ziberespaziora, Argia

Gogoko lekuan aldaparik ez

Utzi erantzuna

Azalpena

Gustuko jardunean arazoak ahaztu egiten dira.

Aldaerak

Gogozko lekuan, aldaparik ez

Gogozko bidean, ez da aldaparik

Maite dena ez da neke

Photo by Jeremy Lapak on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Sarna con gusto, no pica; Adonde el corazón se inclina, el pie camina

fr. Quand on travaille de bon gré, on ne se sent pas fatigué; Le cœur mène où il va

en. A burthen of one’s own choice is not felt.

kat. Sarna amb gust, no pica, però mortifica; Cap on el cor s’encamina, el peu camina

gal. Sarna con gusto non pica; Alá van os pés onde o corazón quere

Testuinguruan

  • Bikemap: Algortatik Mungira, Butroen zehar, in Bikemap (2011):

Gaurko ibilbidea, askotarikoa edo mistoa da: bidegorriak, asfaltozko bideak, zementuzko bideak, errepideak, mendiko pistak. Ez da guztiz laua, baina azkenekoetan ikusi dugunez, “gogoko lekuan aldaparik ez“, eta ezagutuko ditugun lekuek merezi dutela eta, aldaparen bat edo beste egitea ez da asko. Ikusi, dena dela, ibilbidearen perfila. Lehenengo jomuga Butroeko gaztelua izango da, eta handik, mendi pistak eta auzobideak hartuko ditugu Mungiraino. Gozatzeko moduko bidea da, ene ustez, hiriguneak, baserrialdeak eta mendibideak elkartzen dituena. Joan eta etorri bide beretik egin liteke, edo bestela, joateko, mapako bidetik, eta etortzeko, errepidea. Dena dela, beti bezala, pintxoak eta freskagarriak gure zain egongo dira Mungian, eguraldia lagun. Ondo ibili.

Hamalau bat urte izango nituen gurasoek bizikleta erosi zidatenean, nik nahi baino beranduago baina gurasoek esfortzua egin ahal izan zutenean, ziurrenik. Mendiko bizikleta more bat, marka ezezagunekoa. Ez zen lagun gehienek zeukatenaren parekoa, baina pedalei emanez gero antzeratsu mugitzen ziren gurpilak. Gogoko tokian aldaparik ez dio esaerak, baina aldapa ederrak igotzen genituen shimano kanbioei krakada ederrak emanez izerdi patsetan.

  • Etxebarria, Joseba: Bizkaia: antolatzaile baten gogoeta, in Bertsolari.eus (2019-IX-10):

Mende zaharrean bertsozaletu nintzen eta mende berriak ekarri ninduen Bertsozale Elkartera. Behin barruan, zaletasunaren harrak bultzaturik, urtez urte eskualde nahiz herrialde mailako lehiaketen ibilbideari ekin diot antolakuntza lanetan, gaur hitzordua urliarekin, bihar batzarra hor, etzi saioa han… Baina, gogoko lekuan aldaparik ez. Eta badago ere, lantalde konprometitu batek inguraturik lan egiten denean, oztoporik zailenei ere aurre egiteko adoreak indarra hartzen du, eta behin abiada hartutakoan ez dago gelditzerik.

  • Biain, Aitor: Diskoa zuzenean defendatu behar da, hori falta zaigu, in Badok (2021-IV-18):

-Kontzertuak bertan behera, taldekide batzuk joan eta berriak etorri, itxialdia… Nola gailentzen da sormena horren gainetik?

-Talde bat baduzu, aurrera egin behar duzu edonola; talde bat ez daukazu geldi egoteko. «Gogoko tokian aldaparik ez» esaten da, ezta? Egia da, dena eten zen bat-batean, eta zapuztu ziren gure ametsak, baina argi ikusi genuen zailtasun ugari izan arren aurrera egin behar genuela, ezin genuela esperantza galdu. Eta hortik hasi ginen hurrengo diskoan pentsatzen eta hura prestatzen.

Iturriak

Bikemap, Zuzeu, Bertsolari.eus, Badok

Sua eta ura, belaunetik behera

Utzi erantzuna

Azalpena

Ezbeharrik ez izateko aholkua.

Aldaerak

Ura eta sua belaunetik behera

Sua eta ura, belaunen azpitik

Photo by  Quasi Misha on Unsplash

Testuinguruan

  • Iturain, Iñaki: Sua eta ura, belaunetik behera, in Karkara (2019-III-13):

Airea, ura, lurra eta sua dira munduko lau bizigai naturalak. Laurak ditu beharrezko biziak, ezinbesteko gizakiak. Baina horiek haserretu eta haizea, euria, lurrikara edo sutea handiak direnean, erne! Euskaraz bada esaera zahar bat, `Sua eta ura, belaunetik behera´, horien arriskua gogorarazten diguna.

  • Mujika, Amagoia: Sua eta ura, belaunetik behera, in Naiz (2014-XII-27):

Pasai Trintxerpen urte hasiera bortitza izan zuten, suak berrogei familiatik gora beren etxeetatik bota baitzituen. Gero, urtarrila itsasoari begira hasi eta bukatu genuen, denboraleak txikizioa ekarri baitzuen. Esaerak dioen bezala: sua eta ura, belaunetik behera.

  • Landa, Joxe: Negua agertu da azkenean, in joxelanda (2007-I-29):

Txarraldi gogorra jasan dugu igaro den aste honetan. Asko komentatu da gauza hau, bai medioetan eta bai jende artean ere. Gehiegitzat jo dute batzuk hainbeste alarma eta hainbeste zer esan eguraldiaren txarraldi koxkor batengatik. Baina nik ere egin nahi nuke neurea, aspergarria izango bada ere. Egia da eguraldiaren zenbait elementu nahiko aztoratuta ibili direla. Dexente izan dira denera bota dituen litroak. Lehenengo euria galanki eta gero elurra mardul. Horrenbeste txingor ez dut uste aspaldian bota duenik. Tximistak eta trumoiak ere hiru gauetan ez dira badaezbadakoak izan. Ostegun goizeko haize ufadak ere ederki astindu zituen kostaldeak. Gero hotzaren maila markakoa ez baina bai pulamentuzkoa. Orain elurrak oso poliki urtuko direnez urtegiak betetzen joateko aproposa. Onaldi luzearen ondoren negua azaldu zaigu bere gordintasunean. Baina ez nago ados onaldi luze horretan epeltasun anormala egon denik. Bero gehiagoko neguak dezente ezagutu dituk nik. Bestalde hotzik handienetatik elurrak ederki asko babestu du lurra. Beraz, oraingoz negua ez doa hain gaizki. Elementu demonio horiek pixka bat hobeto kontrolatu izan balitu hor nonbait. Baina trakeskeri horiek asko molestatzen dute jendea. Ibili behar handia dago orain eta elurra traba ikaragarria da horretarako. Sua eta ura belaunetik behera eta elurra berriz etxaburutik gora esan ohi zuen gure aitak. Elurrak ateak itxi zioen berriz gure amak.

Iturriak

Labayru, Karkara, Naiz, joxelanda

Umeen zentzuna etxean entzuna

Utzi erantzuna

Azalpena

Haurrek entzuten dutena errepikatzen dute; hortaz, kontuz ibili beharra dago.

Aldaerak

Umearen zentzuna, etxean entzuna

Photo by Sai De Silva on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Lo que el niño oyó en el hogar, eso dice en el portal

fr. Ce que l’enfant dit au foyer est tôt connu jusqu’au moustier

kat. El fill del carnisser no el vulgues per barber

gal. O que o neno oíu na casa vaino dicir ao curral

Testuinguruan

UMEEN ZENTZUNA, ETXEAN ENTZUNA

Guraso agurgarriok:

Igorreko Institututik proposamen interesgarri bat etorri jaku:

Hizkuntza, kultura, ahozko tradizioa, … gurasoengandik seme-alabengana pasetan dala kontutan hartuz, zergatik ez garai bateko abestiak, jolas-kantak, esaerak eta abarrekoak hartu eta diska bat grabatzea?. Arratia osoko gurasoentzako proposamena da. Dimako Guraso Elkarteak proiektu honetan parte hartzea erabaki dau eta horregatik, guri toketan jakuna antolatzeko, bilera batera konboketan zaitugu:

-ekainaren 19an, barikuan, arrastiko 6etan, eskolan bertan; animatu zaitez.

Eta Arratiako aintzineko kanta, esaera, jolasa, … ezagutzen badozu, ez gorde zuretzat bakarrik: geugaz konpartitu!

  • De Pedro, Jokin: Umeen zentzuna…, in Hiruka.eus (2004-II-19):

…etxean entzuna”. Ez da aitzakia makala irakasleontzat, ez, ikasleen heziketa txarra euren gurasoei leporatzea.

Gurasoek ere erabili ohi dituzte kontrakoak —baina parekoak, azken batean—: “Gure umeak holakoak eta halakoak egiten dituela eskolan? Zuok irakasleok bideratu, hezitzaileak zarete, ez ba? Horretarako ordaintzen dizuete, kontxo!”

Badakit gauzak apur bat muturrera eroatea dena, baina ez pentsa, bai lehenengoa eta bai bigarrena modukoak, denetarikoak entzun izan dituzte gure ikastetxeetako horma eskarmentudunek.

  • Montes Lasarte, Aitor: Jakinsarea, edo kolonizatuen akademia, in Naiz (2018-III-20):

Umeen zentzuna, etxean entzuna esaten da. Osasun langileekin gauza bera gertatzen da: haurrak etxean bezala, erakunde sanitarioetan sozializatzen dira, ospitaleetan eta arreta guneetan, unibertsitatean zein espezialitatea egiteko orduan. Medikuak ikasia, ospitalean ikusia esan daiteke. Eguneroko jarduera barneratzen dugu, indarrean dagoena oharkabean irentsi, normaltzat hartuz.

Iturriak

Labayru, Dimako gurasoak, Hiruka, Naiz  

Ikusten ez duen begiak ez du minik

Utzi erantzuna

Azalpena

Ikusten, ezagutzen edo jakiten ez denak ez du minik ematen.

Aldaerak

Ikusten ez duen begiak negarrik ez

Ikusten ez duen begiak penarik ez

Ez dakienak ez du damurik hartzen

Bixtatik urrun, bihotzetik urrun

Photo by Danie Franco on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Ojos que no ven, corazón que no siente

fr. Loin des yeux, loin du cœur

en. Out of sight, out of mind

kat. D’allò que els ulls no veuen, el cor no se’n dol

gal. Ollos que non ven, corazón que non sente

Testuinguruan

  • Mendizabal, Jesus Mari: Ni ez naiz txibatoa, in El Diario Vasco (2018-VII-18):

«Zer nezesidade daukak orain hau ateratzeko? Ze nezesidade, motel!?», esango dit baten batek. Tratu txar psikologikoak jasan nituen, isilik; biktimaren atarramendu tristea eraman nuen, isilik; behingo gezurra betiko egia bihur daiteke, isilik; isilik, mina minago bilakatzen da, minbizi… Gainera, ni bakarrik seinalatu eta markatu eta jo izan banindute txibatotzat, gaitzerdi, nonbait hor. Baina, ez. Goierrin bezala Beterrin, Txorierrin edo Bortzirin, Euskal Herri osoan herriro bazen salatzaile txibato juzkaturen bat; batere arrazoi sendorik gabe gehienetan, inbidiaz batzuetan, oker makurrez besteetan, doilorki ia beti… Asko izan ginen oso gaizki tratatuak geure herrietan. Beraz, berandu xamar bada ere, ikus dezala jendeak zer kalte egin duen, pentsa dezala nolako mina eragin duen; senti dezala. Zeren eta, ikusten ez duen begiak ez du minik.

Iturriak

El Diario Vasco

Entzun eta isil, baiezko biribil

Utzi erantzuna

Azalpena

Kexarik agertzen ez duenak eta isilik gelditzen denak ados dagoela adierazten du.

Photo by Chaitanya Tvs on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Quien calla otorga

fr. Qui ne dit mot, consent

en. Silence gives consent

kat. Qui calla, hi consent/atorga

gal. Quen cala outorga

Testuinguruan

  • Guaixe: Sakandar bat euskara batuaren sorreran, in Guaixe.eus (2018-IX-29):

Egoera horrek etorkizunean konponbide zaileko arazoak sortuko ditu hezkuntzan eta hedabideetan”. Adibidea ere jarri zien, “euskara irakaskuntzan ezarriz gero, testu-liburuak euskalki bakoitzean egitea zaila izateaz aparte oso garesti litzateke”. Euskal Herri guztirako ariko ziren hedabideen sare bat bideragarria ez litzatekeela izanen ere gaztigatu zien. Funtzionarioak euskaltzainei euskara batzearen premia azpimarratu zien, etorkizuneko erronkei bermeekin erantzuteko bidea hura zela ziurtatuz.

 Egoera deserosoan gelditu ziren euskaltzainak. Egoerari laztasuna kentzeko bazkaldu ondoren Serra Estruchek gehitu nahi izan zuen bera katalana zela. Bilera bukatuta bidea alderantziz egin zuten eta erregimeneko funtzionarioa tren geltokian agurtu zuten. Lau euskaltzainak nasan zeudela Lekuonak zehatz eta arin esan zuen: “Koldo, berehala hartu beharko duzu horren ardura”. Mitxelenak entzun eta isil, baiezko biribil.

  • Iurrebaso Atutxa, Jon: Indarkeriaren harira, in la haine.org (2018-XII-17):

Indarkeria tresna bat da. Isilik egoteko jarrera hor dago bai, baina salatu ez eta egiturazko indarkeria estaltzen laguntzen badugu, indarkeriazko jarrera bilakatzen da. Ez da tresna itsua, ez eta, jarrera bat gehiago ere. Honexetarako da kapitalak darabilen indarkeria: klase sozial jakin bat babestu eta klase berekoak ez direnen kontra boterea erabiltzeko. Kapitalak eta indar atzerakoiek darabilten indarkeria gizateriaren aurkako krimena da, eta beldurra eta segurtasunik eza eragitea du helburu. Horrenbestez, entzun eta isil, baiezko biribil, egiturazko indarkeria beharrezkotzat jotzen dutelako edo indarkeriari aurre egiteko adorerik gabe daudelako. Bi zergatiak, neurri handiago edo txikiagoan, kontu larriak dira.

-Betiko zuhurra hi! Toki bat ezagutzen diat hiriaren bestaldean. Neska-mutil oso lirainak zeudek beti. Nahi izan ezkero, bertara hurbil gaitezkek begitu bat botatzera.

Edmundori burura zekiokeen azken gauza toki dibertigarribatera sartzea zen. «Kez, doinuz eta izaki zalapartariz betetako toki bat!». Ideia hutsak ere ikara batean jartzen zuen. Dena den, ostiral hark ohiko ostiralekin zerikusirikez zuenez, lagunari ez zion protestarik jaso. Eta esaera zaharrak dioenez: entzun eta ixil, baiezko biribil.

Iturriak

Harluxet, Euskaltzaindia, Elhuyar hiztegiak, Guaixe, La Haine,  X. Galarreta

Alde guztietan txakurrak ortozik / oinutsik / hanka-hutsik

Utzi erantzuna

Azalpena

Arazoak edota ezbeharrak leku guztietan daudela adierazteko.

Aldaerak

Hemen eta han txakurrak ortozik

Txakurrak leku guztietan ortozik

Goazen beste herrira, han ere txakurrak ortozik dira

Ameriketan ere txakurrak oinutsik dabiltza

Edonon dauz txakurrek, agiñek zabalik

Etxe guztietan laratza beltza, eta gurean beltzagoa

Ez daude ero guztiak Zaragozan

Leku guztietan leihoak ateari begira

Lekuan lekuan ardiak, beltzen artean zuriak

Photo by Anoir Chafik on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. En todas las casas cuecen habas, En todas partes cuecen habas

fr. Il est des sots de tout pays

en. In every country dogs bite

kat. A tot arreu se’n fa[n], de bolets (, quan plou)

gal. En todas partes cocen fabas

Testuinguruan

Ez naiz ni. Eurak dira; inoiz gu izandakoak. Iluntze aldera San Anton eliza ingurura batzen hasten dira. Gizonezkoak gehienak. Inoiz emakumeren bat ikusi izan dut, baina beti gizonen baten itzalean, babesean, atzean. Errealitate guztietan, atzean beti. Abaro beroaren zain egoten dira. Denbora zigarroa egin artekoa da. Gauaren sikupea aurkitu dute hemen, mundu azpiko zurkulu honetan. Posta eta errolda helbidea. Egun osoan ikusten ez dituzten lagunekin topo egiteko sasoia bihurtzen zaie. Lagunekin, edo beharbada, soilik giza kidea da bilatzen dutena; eurak bezala arnasten duen gizakia edota hotz/gose den gizakumea. Topo egin, edo beharbada elkarrizketa bat izateko aukera. Agian hauxe da eurek sentitzen duten gizartearen laztan bakarra, eguna errari eman ostean jaso ohi dutena. Erne egoteko beharrik ez duten espazioa eskaintzen dio txoko honek. Gerra iluntzean geldituko balitz bezala. Eraikinaren bazterretik sartzen dira, bazterreko saihetsa baitira, bazterrekoak beti bazterreko direlako. Eurei, barriz, bost inporta zaie. Zokondo hori baita etxetik hurbilen dutena, etxetzat har litekeen bakarra. Eurak; egun batean gu izan ziren haiek. Ozen egiten dute berba. Txilioka, sarri. Kalearen alde batetik bestera oihukatzen dute. Hizpideak ez dira mugaren alde honetakotik asko aldentzen. Arazo existentzialistak ere ez. Hemen eta han txakurrak ortozik. Gauza berberek arduratzen dituzte gizonok.

  • Ansorena, J. Ignazio: “Una canción que es muy bonita y me sale muy bien”, in Argia (2005-X-23):

Euskalgintzan oraingoak neke garaiak direla esango nuke. Azken berrogei urteotan hainbeste lan egin da… Nekeak ez du batzuetan goizeko eguzkia ikusten uzten, edo eguerdiko epela gozatzen. Euskaraz dena da zailagoa… itxuraz. Beti gurditik tiraka, noizbait bertan jarrita nahi genuke. Autoz balitz hobeto. Erdaraz gainera bide zabalak dituzte, autopistak. Eta euskaraz astopistak.

Ez da egia hori, azaleko irudipena besterik ez. Han ere txakurrak ortozik. Etxe guztietan laratza beltz. Helburu txiki asko bete ditu euskalgintzak, baita horren txikiak ez direnak ere. Baina aldeko haizearen falta somatzen dugu. Inertzia gure alde jarri behar horretarako. Noiz iritsiko da sari berezi hori? Kamarotetik atera eta ontzia gozo eta aurrera ziur doala ikusi, itsasoa pozik zeharkatzen, belak haizez beteta.

  • Orzaiz, Ion: “Haur pobreziak aurpegi asko ditu, eta uste dugun baino hurbilago dago”, in Berria (2020-X-7):

– Ba al dago loturarik pobreziaren eta eskola porrotaren artean?

– Frogatua dago baietz: familiaren egoera prekarioak eragin handia du ikasketa prozesuan eta eskola porrotean. Gure ikerketen arabera, urtea amaitzerako, haurren pobrezia ia %32ra igo daiteke Espainian. Eta arazo larriena ez da unean uneko argazkia, oraingo gabeziek gazteengan eragin ditzaketen ondorioak baizik. Izan ere, haurtzaroan gertatzen diren fenomenoek bizitza osorako orbana uzten dute, eta gure beldurra da ehunka adingaberen kasuan zauri hori ez ote den gaindiezina izango.

-Euskal Herria ere, oasia bainoago, oihana da askorentzat…

– Bazter guztietan zakurrak ortozik, eta, gure herria, tamalez, ez da salbuespena, baina arazoa ikusezina da. Haur pobrezia aipatzen den aldiro, guztiok irudikatzen ditugu gureak ez diren haurrak, gure bizimoduarekin zerikusirik ez duten tokietan edo muturreko egoeretan bizi direnak. Ideia horri esker justifikatzen ditugu gizarte desorekak: kanpotarrak dira, ez dira gizarteratu… Baina ebidentziak erakusten digu ezetz, hori ez dela errealitatea. Euskal Autonomia Erkidegoan, adibidez, badira familia ugari aurrera egin behar dutenak urtean 7.000 euro jasota, egoera oso prekarioan. Oso nabarmena da azken boladan fenomeno hori larriagotu egin dela, baina lehendik ere bazegoen halako kasuen poltsa bat gure herrian. Gure auzoetan, gure bizilagunen etxean ere gertatzen dira halakoak.

Iturriak

Elhuyar, Labayru, Bizkaiko Hitza, Argia, Berria

Arrats gorri, goiz garbi

Utzi erantzuna

Azalpena

Iluntzerakoan zerua gorri agertuz gero, hurrengo egunean garbi egonen dela adierazteko.

Aldaerak

Arrats-gorri, goizean eguzki

Arrats gorri, goiz argi


Photo by Enq 1998 on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Rojo al poniente, bueno al siguiente

fr. Ciel rouge le soir laisse bon espoir

Testuinguruan

  • Perurena Ansa, Mikel: in Su zelaiak, Susa (2014):

Battitta Etxepare elizarat abiatu da, gerlarat deitzeko ezkila zeinuen emateko. Baina zein da gerlako ezkila zeinua? Bidaxuneko ezkilez arduratu den hamabi urteetan ez du nehoiz gerla ezkilarik jo behar izan. Elizari buruz, trublaturik doa Battitta Etxepare, galderari arrapostu eman ezinik. Zer zeinu behar ditu jo beraz? Suarenak menturaz, laguntza eske? Bataioarenak, sortu berri den gerlarengatik? Bestentzakoak? Hil-zeinuak? Ez dira, bada, aieru txarrekoak izanen Heriori dei eginen dioten ezkila zeinuak? Baina su zeinuek larritu eginen dute jendea, eta aztoratu… Hil-zeinuak jotzea izanen du egokiena, larritasunaren adierazteko. Bertzelako zeinuren bat behar ote luke asmatu? Bo! Ez luke nehork jakinen zer liratekeen zeinu berri horiek, eta pentsatuko lukete Battitta tronpatua dela, edo zoratua. Elizako borta iragatearekin erabaki du ez dela orenik pentsamenduetan agortzeko: hil-zeinuak emanen ditu beraz. «Azken buruan, zer da bada gerla, etsaiak hiltzeaz bertze?». Iluntzean, itzalak hedatzearekin, su gorri batek hartuko du zerua, «Arrats gorri, goiz argi» pentsatuko du Battittak etxe atarian pipari su emanez, bele batek, hesola baten gainetik jautsirik, hildako sagu bat irentsiko du.

Iturriak

Susa

Hobe da ezer, ezer ez baino

Utzi erantzuna

Azalpena

Hobea izango omen den zerbaiten esperoan, daukatena uzten dutenei esateko.

Aldaerak

Hobe ezer, ezer ez baino

Aireko txoriarentzat eskukoa ez utz


Photo by Aziz Acharki on Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Más vale pájaro en mano que ciento volando

fr. Mieux vaut moineau en cage que poule d’eau qui nage

en. A bird in the hand is worth two in the bush

kat. Més val un ocell a/en la mà que cent volan

gal. Vale máis paxaro na man que cento voando

Testuinguruan

  • Hizkuntzen irakaskuntza ingurune kulturanitzetan: Aurrez aurreko 1. saioa, in Ilusionismo Social (2018-II-1):

Ezin bazara 16:30etarako iritsi, edo lehenxeago amaitu behar baduzu, edo soilik saioetako batera etor bazaitezke, ez dago arazorik. Hobe da ezer, ezer ez baino!  Saio hauek elkar ezagutzeko oso baliagarriak dira, batez ere online lana erosoagoa eta dinamikoagoa izateko. Hala ere, ezin bazara etorri, ez kezkatu; aurrez aurreko saioak ez dira derrigorrezkoak ikastaroa gainditzeko (baina bai oso gomendagarriak ikastaroaren dinamikak ulertzeko).

Iturriak

Ilusionismo Social