Etiketaren artxiboa: aholkua

Jakiteak ez du ogirik jaten

Azalpena

Jakintzak ez du inoiz kalterik egiten.

Aldaerak

Jakiteak ez du deus galtzen

Jakitziak eztau ogirik eskatzen

Jakiteak ez dauka kalterik

Photo by  Wesual Clickin Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. El saber no ocupa lugar

fr.  On ne sait jamais trop

en. Knowledge is no burden

kat. El saber no ocupa lloc

gal.  O saber non ocupa lugar

Testuinguruan

  • Euskadiko Parke Teknologikoak: BCBLK BADAKI EUSKARA IKASTEAK GARUNA NOLA ALDATZEN DUEN, in Parke:

Jakiteak ez duela ogirik jaten esan ohi da, baina ezagutzari lekua egiteak burmuinaren egitura zein funtzionaltasuna alda ditzake. Hori dela eta, Basque Center on Cognition, Brain and Language (BCBL) zentroak ikerlan bat abiarazi du euskara bigarren hizkuntza gisa ikasteak neurona-sareetan duen eragina aztertu eta beste zientzia-arloetara estrapolatu litezkeen ondorioak ateratzeko xedez, hala nola, pertsona batek garun-lesioen aurrean izango lukeen bilakaera aurreikusten lagun lezaketen biomarkatzaileak identifikatzea.

  • Zubia Santillana: Urte berrirako helburuak III: zerbait berria ikastea, in Begiko:

Tutik ere ez dakienak… ez daki jakiteak ez duela ogirik jaten.

Esamoldeak alde batera utzita, argi dagoena zera da: bizitzan aurrera egiteko, ezagutza berriei besoak zabaldu behar zaizkiela. Ez dugu zertan munduko jakintza guztien zama gure gain hartu, baina jakinmina izateak bizitza areago gozatzeko bideak emango dizkizu. Jakinmina uten pertsonek etengabe gauza berriak ezagutzeko beharra izan ohi dute, beren buruei galderak egin ahala, jakin ditzakegun gauzak hazi eta hazi egiten direlako.

  • Beñat Aiartza: 12.34, in Aikor!:

Erlojuari begiratu diot gaur eta 12:34ak ziren. Askotan gertatzen zait hori, ordu hori ikustea alegia, eta ez da harritzekoa, egunean askotan begiratzen baitiot erlojuari. Baina gaurkoan nire zati mistikoak, guztiari zentzua bilatu behar horretan, ordu hori ikustearen arrazoia aurkitu nahi izan du. Google-en “12:34” tekleatu eta Lukas 12:34 agertu. Jesukristoren bizitza eguzkiaren zikloa azaltzeko ipuina besterik izan ez arren, zita ebanjelikoa polita iruditu zait. Zera zioen: “zuen altxorra dagoen lekuan, bertan egongo da zuen bihotza ere”. Errebelazio ebanjeliko horrek gogorarazi dit estudioa liburuz gainezka dudala eta nire altxorrak ito egiten nauela. “Jakiteak ez du ogirik jaten” diote askok, bada, niri bihotza jan dit. Berrogei bat kilo liburu atera dudanean eta apalak hutsik ikusi ditudanean soilik hasi naiz berriro arnasa lasai hartzen. Gauza asko jakin gabe hilko naizela konturatu naiz orduan: liburu asko irakurri gabe, teleberri asko ikusi gabe, whatsappeko txiste asko jakin gabe eta youtubeko bideo asko ikusi gabe. Eta bihotza lasaitu egin zait. Mirari ebanjelikoa, jaun andreok!

Iturriak

Labayru, Parke, Begiko, Aikor!

Dagoenean bonbon, ez dagoenean egon

Azalpena

Garai onetan gozatu eta garai txarretan konformatu behar dela adierazteko.

Aldaerak

Dagonian bon-bon, eztagonian egon

Dagoenean bonbon, ez dagoenean hor konpon!

Photo by Chris Ainsworth en Unsplash

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Hermano, bebe, que la vida es breve

fr. La vie est courte, il faut se hâter d’en jouir

en. Eat, drink, and be merry, for tomorrow we die

kat. Mengem i beguem, que, a la mort, ja arribarem

gal. ¡Comamos, bebamos e runflemos que ao cabo que morrer temos!

Testuinguruan

  • Mantala: Sagar uzta: dagoenean bonbon, eta ez dagoenean egon?, in Mantala:

Euskadiko sagastietan dagoeneko hasi dira 2021. uztako sagarrak biltzen, datorren urtean dastatuko dugun sagardoa ekoizteko. Aurten sagar urtea da. Alegia, uzta oparo eta kalitatezkoa espero da. Baina, ba al zenekien orokorrean sagarrondoak bi urtetik behin ematen duela ganorazko uzta?

Dagoenean bonbon, ez dagoenean egon. Halaxe dio euskal atsotitz batek. Eta dirudienean sagarrondoek bere egin dute esaera zaharra. “Urtebi haundi” eta “Urtebi txiki” dira sagardotarako euskal sagar erabilienetako batzuk. Eta haien izenak ematen du nahikoa argibide. Izan ere, sagarrondoak berezkoa du “alternantzia”. Bi urtetik behin ematen du ganorazko uzta.

  • Monzon, T.: Langosta baten inguruan (“Donibane Lohitzune eta inguruak”), 1995, in Armiarma:

Arrantzaleak, hemen ere, arloteenak: «Dagoenean bonbon, ez dagoenean egon». Ontzia hutsik dakartela, gerrikoa estutu behar. Sardinaz-edo bete-betean baldin badatoz, harrapagarri hustuko dira, gau hartan, Donibaneko haragitegi ta goxotegiak. Zer nahi duzue, ba? «Jainkoak egin zuen Martin, bere prakekin». Arloteak bai baina…? Bai al da, gure Herrian, arrantzaleok bezain bihotz eta esku zabalekorik? Euren Kantauri itsasoa ere, zabala baita…!

  • Gallastegi, H.: Bidea itxi, ilusioa pizteko, in Berria (2019-IX-25):

Dagoenean bonbon, ez dagoenean egon. Hala dio esaera zahar batek. Bada, bonbon dago Athletic, eta taldearen liga hasiera bikainarekin gozatzen jarraitzaile zuri-gorriak. Mende laurden pasatu da Athletic bosgarren jardunaldia jokatuta lehen postuan egon zen azken alditik. Helburua ahalik eta emaitza onenak lortzea dela jakinda, orain arteko puntuak lortutako erak asebete ditu zaleak. Hau da, Athleticek bildu dituen 11 puntuak ondo merezitakoak izan dira. Gaizka Garitanok zuzentzen duen taldeak eguneroko lanari eta zelaian erakutsitako eraginkortasunari esker lortu du zaleen artean ilusioa piztea. Zaleen begiek ez zuten dir-dir egiten denboraldi-aurrean. Izen handiko fitxaketak eskatzen ditu udak. Egun, berriz, indarra eta segurtasuna transmititzen duen talde bat ikusten dute San Mamesera joaten diren bakoitzean. Gozatzen ari dira. Taldeak dituen gabeziak ez dira oraindik azaleratu. Sasoi txarragoak etorriko dira, baina defentsan orain arte bezala funtzionatzen badu, errazagoa izango da aurrera egitea.

  • Larrazabal, L.: Sasiburu, 30 urte euskara hauspotzen, in El Correo (2022-IX-25):

30 urte, hiru hamarkada. Azkar esaten da, baina ibilbide luzea egitea tokatu zaie. Gaur egun, instituzio aldetik esaterako, aitortza somatzen da, laguntzak ere «baina garai latzak ere iragan behar izan ditu elkarteak», azaltzen du Ezeizak. «Dagoenean bonbon eta ez zegoenean egon», gaineratzen du. Egun, euskarak daukan egoera eta errekonozimendua ez da dohainik etorri. «Arlo horretan, Sasiburuk eta Euskal Herrian hainbat eta hainbat taldek eta eragilek egindako lanari esker euskarak aurrera egin du, bestela, Espainiako beste hizkuntza txikien modura, desagertzear legoke», Ezeizaren esanetan.

Iturriak

Elhuyar, Harluxet, Gizapedia, Egungo Euskararen Hiztegia, Mantala, Armiarma, Berria, El Correo

Sua eta ura, belaunetik behera

Azalpena

Ezbeharrik ez izateko aholkua.

Aldaerak

Ura eta sua belaunetik behera

Sua eta ura, belaunen azpitik

Photo by  Quasi Misha on Unsplash

Testuinguruan

  • Iturain, Iñaki: Sua eta ura, belaunetik behera, in Karkara (2019-III-13):

Airea, ura, lurra eta sua dira munduko lau bizigai naturalak. Laurak ditu beharrezko biziak, ezinbesteko gizakiak. Baina horiek haserretu eta haizea, euria, lurrikara edo sutea handiak direnean, erne! Euskaraz bada esaera zahar bat, `Sua eta ura, belaunetik behera´, horien arriskua gogorarazten diguna.

  • Mujika, Amagoia: Sua eta ura, belaunetik behera, in Naiz (2014-XII-27):

Pasai Trintxerpen urte hasiera bortitza izan zuten, suak berrogei familiatik gora beren etxeetatik bota baitzituen. Gero, urtarrila itsasoari begira hasi eta bukatu genuen, denboraleak txikizioa ekarri baitzuen. Esaerak dioen bezala: sua eta ura, belaunetik behera.

  • Landa, Joxe: Negua agertu da azkenean, in joxelanda (2007-I-29):

Txarraldi gogorra jasan dugu igaro den aste honetan. Asko komentatu da gauza hau, bai medioetan eta bai jende artean ere. Gehiegitzat jo dute batzuk hainbeste alarma eta hainbeste zer esan eguraldiaren txarraldi koxkor batengatik. Baina nik ere egin nahi nuke neurea, aspergarria izango bada ere. Egia da eguraldiaren zenbait elementu nahiko aztoratuta ibili direla. Dexente izan dira denera bota dituen litroak. Lehenengo euria galanki eta gero elurra mardul. Horrenbeste txingor ez dut uste aspaldian bota duenik. Tximistak eta trumoiak ere hiru gauetan ez dira badaezbadakoak izan. Ostegun goizeko haize ufadak ere ederki astindu zituen kostaldeak. Gero hotzaren maila markakoa ez baina bai pulamentuzkoa. Orain elurrak oso poliki urtuko direnez urtegiak betetzen joateko aproposa. Onaldi luzearen ondoren negua azaldu zaigu bere gordintasunean. Baina ez nago ados onaldi luze horretan epeltasun anormala egon denik. Bero gehiagoko neguak dezente ezagutu dituk nik. Bestalde hotzik handienetatik elurrak ederki asko babestu du lurra. Beraz, oraingoz negua ez doa hain gaizki. Elementu demonio horiek pixka bat hobeto kontrolatu izan balitu hor nonbait. Baina trakeskeri horiek asko molestatzen dute jendea. Ibili behar handia dago orain eta elurra traba ikaragarria da horretarako. Sua eta ura belaunetik behera eta elurra berriz etxaburutik gora esan ohi zuen gure aitak. Elurrak ateak itxi zioen berriz gure amak.

Iturriak

Labayru, Karkara, Naiz, joxelanda

Hobe da ezer, ezer ez baino

Azalpena

Hobea izango omen den zerbaiten esperoan, daukatena uzten dutenei esateko.

Aldaerak

Hobe ezer, ezer ez baino

Aireko txoriarentzat eskukoa ez utz

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Más vale pájaro en mano que ciento volando

fr. Mieux vaut moineau en cage que poule d’eau qui nage

en. A bird in the hand is worth two in the bush

kat. Més val un ocell a/en la mà que cent volan

gal. Vale máis paxaro na man que cento voando

Testuinguruan

  • Hizkuntzen irakaskuntza ingurune kulturanitzetan: Aurrez aurreko 1. saioa, in Ilusionismo Social (2018-II-1):

Ezin bazara 16:30etarako iritsi, edo lehenxeago amaitu behar baduzu, edo soilik saioetako batera etor bazaitezke, ez dago arazorik. Hobe da ezer, ezer ez baino!  Saio hauek elkar ezagutzeko oso baliagarriak dira, batez ere online lana erosoagoa eta dinamikoagoa izateko. Hala ere, ezin bazara etorri, ez kezkatu; aurrez aurreko saioak ez dira derrigorrezkoak ikastaroa gainditzeko (baina bai oso gomendagarriak ikastaroaren dinamikak ulertzeko).

Iturriak

Ilusionismo Social