Azalpena

Pozik egoteko modukoa da bizirik jarraitzea.

Aldaerak

Hila lurpera, biziak asera

Hila lurpera ta bizixek maire

Honela bizi behar badugu, hobe da ez hil

Auzoa hiletan eta gu opiletan

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. El muerto al hoyo y el vivo al bollo

fr. Les morts sont vite oubliés

en. We must live with the living and not with the dead

kat. El mort a la terra i el viu a la guerra

gal.  O morto á mortalla e o vivo á fogaza

Testuinguruan

• Tubia, Iker: Errautsak harrotu ditu, in Berria (2016-XI-8):

Elizaren ingurukoek, berriz, ez dute polemika ulertzen. «Dokumentu horrek ez du ezer berririk esaten, lehendik Elizak horri buruz zuen irakaspena errepikatu besterik», esan du Unai Manterola Donostiako Elizbarrutiko liturgia gaietarako arduradunak. Izan ere, dokumentu horrek 1963an onartutakoa ordezkatzen du. Helburuari dagokionez, hildakoekiko errespetua aipatu du Koldo Apeztegi Donostiako Artzain Onaren katedraleko apaizak: «Instrukzio horrek gogorarazi nahi du maite ditugun pertsonei errespetua zor diegula, eta errautsak airera botatzea ez da… Hilak lurpera, biziak mahaira? Badaude horiek uzteko toki sakratuak».

• Irigoien, Joan Mari: Haragiaren gauak eta egunak (Orbetarrak II), in Google books:

… Nazariok, baina, bazituen, gizon bezala, beste behar batzuk, urte erdi hartan bazter utzi zituenak, eta haiei kasu egiteko ordua ere iritsi zen, beharbada; izan ere, zuloan sartu zuten, bai, munstroa –ezin dei baitzitekeen beste era batera zer hura, garbi hitz eginda, nork bere burua engainatu nahi ezean- , munstroak orbetarrak urte erdi lehenago beste zulo batean sartu zituen bezala –ezinegonaren eta angustiaren zuloan-, eta garaia zen beraiek –orbetarrak- zulo hartatik irten zitezen, hilak lurpera, biziak mahaira… bizinahia eta iraun-nahia halaxe mintzatzen zitzaizkion, beharbada, Nazariori, kontzientziaren maskararik eta mozorrorik gabeko zoko batetik; …

Iturriak

Elhuyar, Berria, Google books

Azalpena

Espero daitekeen fundamentua ere falta denean.

Aldaerak

Etxea bete kaiku eta eltzera behia jezten

Zurginaren etxean eskailera zaharrak

Arotzaren etxean gerrena zurez

Zurginaren etxea zotzez, zotzez ere motzez

Arotzaren etxean otzarea aurki, errementariaren etxean zotza burduntzi

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. En casa del herrero, cuchillo de palo; En casa del herrero, cuchara de palo

fr.  Les cordonniers sont toujours les plus mal chaussés;  Le chef de la famille donne le ton et tout le monde le suit

en. The shoemaker’s son always goes barefoot

kat. A casa del ferrer, ganivet de fusta

gal. Na casa do ferreiro, coitelo de pau

Testuinguruan

• Berria: Lotsabako, in Berria (2018-VII-6):

– Noren lanak izan du eragina zugan?

– Diane Arbusenak, besteak beste.

– Nolako argazkiak egiten dituzu oporretan? 

– Bat ere ez. Errementariaren etxean, zotza burduntzi.

– Selfirik bai? 

– Erabat kontra nago.

• Balsategi, Iñaki: Leioaren hedadura orekatua argazkietan, in Deia (2011-IV-8):

Baina Leioako PSE-EEk, gauden egoera aurreelektoralaz baliatuz, euren kritikarik zorrotzenak azaleratu dizkio liburuari, diruaren xahupen bat eman dela argudiatuz: nire uste apalean behintzat, ondo eginen lukete bere alderdi propioren akatsak ikusiko balituzte, horra hor, hurrenez hurren, bukatu berri den erosketa-txekeen kanpaina, 500.000 euroko kostearekin, edo orain dela 2 urteko hauteskunde autonomikoetan Patxi Lopez lehendakariak bere argazkia, marko eta guzti, bidali egin izana hainbat agenteri, horrek suposatu zuen gastuarekin… baina, badakizue, errementariaren etxean zotza burduntzi.

• Soriano, Imanol: Kontuz! Magenta kolorea T-Mobile enpresarena da, edo kolonizatuen akademia, in Goiena (2007-XI-10):

Diseinuari buruz gutxitan idazten dut blogean. Errementariaren etxean, zotza burduntzi. Oraingoan koloreari eta eta copyrightari buruz idatziko dut. Sarreraren titularrean agertzen dena ez da txantxa bat.

• Petxarroman, Iñaki: Euskara, zertarako?, in Berria (2016-IX-14):

Mediku ona izateko euskara ez dela behar entzun diegu hainbat aldiz Euskara askatasunean leloa airatu zuten buruzagi sozialistei. Mediku ona izateko gaztelania behar ote den ez da planteatuko, jakina, Espainiako Konstituzioak legez ezartzen baitu gaztelaniaz jakiteko derrigortasuna. Galde diezaietela, zenbaterainoko zorroztasunez, espainiar nazionalitatea lortzeko errementariaren etxean zotza burduntzi bezalako atsotitzen zentzua jakin behar duten immigranteei.

Orain, hautsak harrotu ditu berriro PSE-EEren beste bideo batek. Administrazioan sartzeko euskaraz jakiteko derrigortasuna ezabatuko duela agindu du Idoia Mendiak. Berdin dio zer dioten datuek, tematiak baitira. Alegia, Jaurlaritzan ari diren langileen ia erdiek oraindik ez dute postuari dagokion euskara gaitasunik bete.

Iturriak

Labayru, Berria, Deia, Goiena,  Berria 2

Azalpena

Kexarik agertzen ez duenak eta isilik gelditzen denak ados dagoela adierazten du.

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Quien calla otorga

fr. Qui ne dit mot, consent

en. Silence gives consent

kat. Qui calla, hi consent/atorga

gal. Quen cala outorga

Testuinguruan

• Guaixe: Sakandar bat euskara batuaren sorreran, in Guaixe.eus (2018-IX-29):

Egoera horrek etorkizunean konponbide zaileko arazoak sortuko ditu hezkuntzan eta hedabideetan”. Adibidea ere jarri zien, “euskara irakaskuntzan ezarriz gero, testu-liburuak euskalki bakoitzean egitea zaila izateaz aparte oso garesti litzateke”. Euskal Herri guztirako ariko ziren hedabideen sare bat bideragarria ez litzatekeela izanen ere gaztigatu zien. Funtzionarioak euskaltzainei euskara batzearen premia azpimarratu zien, etorkizuneko erronkei bermeekin erantzuteko bidea hura zela ziurtatuz.

 Egoera deserosoan gelditu ziren euskaltzainak. Egoerari laztasuna kentzeko bazkaldu ondoren Serra Estruchek gehitu nahi izan zuen bera katalana zela. Bilera bukatuta bidea alderantziz egin zuten eta erregimeneko funtzionarioa tren geltokian agurtu zuten. Lau euskaltzainak nasan zeudela Lekuonak zehatz eta arin esan zuen: “Koldo, berehala hartu beharko duzu horren ardura”. Mitxelenak entzun eta isil, baiezko biribil.

• Iurrebaso Atutxa, Jon: Indarkeriaren harira, in la haine.org (2018-XII-17):

Indarkeria tresna bat da. Isilik egoteko jarrera hor dago bai, baina salatu ez eta egiturazko indarkeria estaltzen laguntzen badugu, indarkeriazko jarrera bilakatzen da. Ez da tresna itsua, ez eta, jarrera bat gehiago ere. Honexetarako da kapitalak darabilen indarkeria: klase sozial jakin bat babestu eta klase berekoak ez direnen kontra boterea erabiltzeko. Kapitalak eta indar atzerakoiek darabilten indarkeria gizateriaren aurkako krimena da, eta beldurra eta segurtasunik eza eragitea du helburu. Horrenbestez, entzun eta isil, baiezko biribil, egiturazko indarkeria beharrezkotzat jotzen dutelako edo indarkeriari aurre egiteko adorerik gabe daudelako. Bi zergatiak, neurri handiago edo txikiagoan, kontu larriak dira.

• Galarreta, X.: Gauak gauari (1996):

-Betiko zuhurra hi! Toki bat ezagutzen diat hiriaren bestaldean. Neska-mutil oso lirainak zeudek beti. Nahi izan ezkero, bertara hurbil gaitezkek begitu bat botatzera.

Edmundori burura zekiokeen azken gauza toki dibertigarribatera sartzea zen. «Kez, doinuz eta izaki zalapartariz betetako toki bat!». Ideia hutsak ere ikara batean jartzen zuen. Dena den, ostiral hark ohiko ostiralekin zerikusirikez zuenez, lagunari ez zion protestarik jaso. Eta esaera zaharrak dioenez: entzun eta ixil, baiezko biribil.

Iturriak

Harluxet, Euskaltzaindia, Elhuyar hiztegiak, Guaixe, La Haine,  X. Galarreta

Azalpena

Jende askori gertatzeagatik hobea edo arinagoa ez dela adierazteko.

Aldaerak

Askoren gaitza, leloaren poza

Beste hizkuntza batzuetan

gazt. Mal de muchos consuelo de tontos

fr. Malheur de plusieurs, consolation d’idiots

en. Two in distress make sorrow less

kat. Mal de molts, conhort de boigs/tontos/bèsties

gal. Mal de moitos, consolo de parvos

Testuinguruan

• Amatiño: Datuek ez dute benetako larrialdia islatzen, in Eibar.org (2021-I-30):

Mapak eskaintzen duen argazkian EAE ez da zatarren ateratzen direnetakoa, baina… askoren mina, zoroen atsegina omen.

Euskal Autonomia Erkidegoa %10etik beherako sailean (eta kolorean) agertzen da, langabeziaren datu ofiziala, zehatz-mehatz,  %9,99 delako.  Horra zergatik agertzen den %10etik beherakoen artean, nahiz sistemak bigarren dezimala borobildu.

• Madariaga, Juanra: Berriz, in Deia (2020-VII-30):

Aste honetan bertan, Nekane Murga Jaurlaritzako Osasun sailburuak aisialdian izango diren muga berriak azaldu zituen, eta horren barruan tabernetara joateko grina horri ere ateak itxiko zaizkio. Ostalaritzak neurri berri horiek pairatu beharko ditu beste behin, aglomerazioak eta kontaktu fisiko hori galarazteko xedez. Ordutegi berriak ipiniko dira eta ordu txikietan bertan edaten ibiltzea saihestuko da. Bestelako ekitaldi publiko eta pribatuetan ere publikoaren presen-tzia kopuru mugatuan kontrolatuko da.

Atzerapausoa da, agian konfinamendu berrira pixkanaka eramango gaituena. Dena kontrolpean dagoela esaten duten arren, pandemia berriz hasi da in crescendo, eta egonkortasuna apurtu da.

Egia da epidemia baten joaeraren barruko aktibitate tipikoa omen dela, eta horrexegatik, inguruko herrialdeetan antzeko kasu datuak badituzte, baina badakizue, askoren mina, zoroen atsegina.

• Tubia, Iker: Tabernen kultura, in Zuzeu.eus (2020-X-22): Enrique Mayak dio Iruñean neurriak zorroztekotan, Iruñerri guzira zabaldu beharko liratekeela mugak. Askoren mina, zoroen atsegina. Alkate jaunak badu zertaz kezkatu gainerako herrietan muturrik sartu gabe.

Iturriak

Elhuyar hiztegiak, Eibar.org, Deia, Zuzeu.eus