Amagoia Portugal / 2012-11-01 / 730 hitz
Gizakiaren sistema neuralak berdintsu prozesatzen ditu ahoz eta zeinu bidez jaso eta igortzen diren mezuak.Ezagutzen ez duenarentzat, zeinu hizkuntzak mimikaren tankera izan ohi du. Garunak ez du halako nahasterik, ordea; ondo bereizten du nor ari den pertsona gor batekin komunikatzen eta nor ari den imintzioka. Zeinu hizkuntza horixe besterik ez baita: hizkuntza bat gehiago. Eta ahozko edozer mezuren gisara prozesatzen da neurobiologikoki, mimikatik urrun.
Halaxe azaldu du Karen Emmorey hizkuntzalariak. San Diegoko Unibertsitateko (Kalifornia, AEB) ikertzaileak zeinu hizkuntzaren prozesamenduaren alorrean dihardu, eta haren lana erreferentziazkotzat jotzen da. Basque Center on Cognition, Brain and Language (BCBL) ikerketa zentroak Donostian antolatutako Hizkuntzaren Neurobiologia Biltzarrean parte hartu berri du.
Emmoreyk egiaztatu duenez, ahozko zein zeinu hiztunak komunikatzen direnean, burmuinaren zati bertsuak aktibatzen dira. Giza garunak antolamendu eta prozesatze jakin batzuk ditu hizkuntzarentzat, beraz, eta ez zaio gehiegi axola hartu-eman horiek ahoz edo zeinu bidez gertatzen diren. Horrenbestez, ikertzailearen ustez, hizkuntzaren funtzioa bera da gakoa mapa neurobiologikoaren diseinuan, hizketa baino gehiago.
Hiztun batzuen eta besteen garunean odol fluxuak zer aldaketa izaten dituen neurtu dute Emmoreyren ikerketa taldean, mezu bat jasotzen zein igortzen ari direnean aktibatzen dituzten burmuin zatiak erkatzeko.
«Bagenekien garunaren ezkerraldean dagoen alderdi jakin batek lotura duela ahozko hizkuntzaren ulermenarekin, eta entzumenari dagokion alderditik oso gertu dagoela. Horrek zentzua dauka entzun egiten den hizkuntza bati buruz ari garenean», azaldu du Emmoreyk. Baina, ikerketan egiaztatu dutenez, ulermena oro har hartzen du alderdi horrek, eta ez ahozkoa bakarrik: «Kontua da gune hori bera aktibatzen dela zeinu bidezko mezu bat ulertzen denean. Orduan, hori ez dago hor entzumenari dagokion kortexetik gertu dagoelako bakarrik».
Eta hori bada bitxiagoa. Izan ere, zeinuek begietatik sartzen den hizkuntza bat osatzen duten heinean, edonork pentsatuko luke ikusmenari dagokion alderdiak (garunaren atzealdean) izan behar lukeela gakoa kasu horretan, baina ez da hala.
Hatzamarren puntan
Gainera, hartzailea igorle bihurtzen denean ere, antzeko zerbait gertatzen dela ikusi dute. Ahozko eta zeinu bidezko hizkuntzaren produkzioak garuneko alderdi bera aktibatzen duela, alegia, eta mingaina kontrolatzen duen gunetik dagoela gertuago, eskuekin lotura duenetik baino.
Garunak antzeko tratatzen ditu ahozko eta zeinu bidezko hizkuntzak, beraz, eta hiztun batzuek eta besteek bizipen bertsuak izaten dituzte komunikazio prozesuan. Esaterako, ahozko hiztunek sarri izaten duten sentipena, hitz bat mingain puntan izan eta ezin asmatu aritzea, zeinu bidezko hizkuntzan ere gertatzen da: hatzamarren puntan trabatzen zaie haiei mezua.
Garuna esanahiaren eta formaren artean nora ezean geratzen denean gertatzen da fenomeno hori. Horrenbestez, mezua prozesatzean, hizkuntza mota guztietan bereizten dira bi elementuok. Hau da, nahiz eta zeinuen kasuan, askotan, formak esanahiarekin antz estetikoa izan, horrek ez dakar ondoriorik neurobiologiari dagokionez. Hizkuntza guztiekin jokatzen du berdin; forma eta esanahia gertuago egoteak ez dakar abantailarik.
Hizkuntza barneratzeko prozesuan ere ez dago desberdintasun handirik. Emmoreyk azaldu bezala, ama hizkuntza ahozkoa edo zeinu bidezkoa izan, jaioberriek gutxi gorabehera epe bertsuan komunikatzen dituzte lehen mezuak.
Bigarren hizkuntzaz ari garenean, berriz, zailtasunak antzekoak dira. «Helduek zeinu hizkuntza bat ikasten dutenean, bigarren ahozko hizkuntza batekin gertatzen zaien bezala, haurrei baino zailagoa egiten zaie», esan du ikertzaileak. Baina, kasu horretan, forma eta esanahiak antza izatea bada lagungarria: «Helduek zeinu ikonikoak baliatzen dituzte hizkuntza ikasteko (azkarrago barneratzen dituzte esanahiaren itxura duten zeinuak), eta haurrek ez dute halakorik egiten».
Elebitasunaren inguruan ere egin dira ikerketak, eta hor bai, badago aldea elebidun arrunten (bi ahozko hizkuntza) eta elebidun bimodalen (ahozko hizkuntza bat eta zeinu hizkuntza bat) artean. «Ahozko hizkuntzei dagokienez, elebidunek gaitasun handia dute gauza zehatzei adi egon eta beste informazioak baztertzeko. Ahozko hizkuntza batetik bestera jotzen duzunean, batean kontzentratu behar duzu eta bestea alde batera utzi, eta hortik dator ahalmen hori», dio Emmoreyk.
Ikerketa bakarra egin da gai horren inguruan, eta emaitzak ez dira behin betikoak, beraz. Baina badirudi elebidun bimodalek ez dutela ahalmen hori bereziki garatzen: «Ez dago gatazkarik, zeinuak eta hitzak egin ditzakete aldi berean; ez dute batetik bestera aldatu behar. Ikerketak iradokitzen du ahozko elebidunengan ikusten ditugun abantaila horiek bi hizkuntzak modalitate berean daudelako garatzen dituztela; batetik bestera aldatu behar hori delako erronka»
————–
Zeinuetara, zientziaren bidez
Karen Emmorey 1987an izendatu zuten Hizkuntzalaritzako doktore, Los Angelesko Kaliforniako Unibertsitatean. Biologia Zientzien Salk Institutura (San Diego) joan zen orduan, eta han hasi zen zeinu hizkuntzekin lanean. «Nire lagun eta lankide gorrengandik ikasi nuen, eta konturatu nintzen tresna zoragarria zela galderak egiteko: zergatik da hizkuntza horrelakoa? Zergatik antolatzen dira horrela garunean? Zientziaren bitartez ezagutu nituen zeinu hizkuntzak», esan du. Gaur egun, San Diegoko Unibertsitateko Hizkuntza eta Neurozientzia Kognitiboaren Laborategiko zuzendaria da. Guztira, 50 artikulu baino gehiago argitaratu ditu; zeinu hizkuntzen prozesamenduaren inguruan, nagusiki.