Juan Luis Zabala / 2013-10-04 / 660 hitz
Uxue Alberdik «sentsazioetatik» abiatuta idatzitako bederatzi ipuin batu ditu ‘Euli-giro’ liburuan.
«Lanbro bat bezala hedatzen da ezinegona» Uxue Alberdiren (Elgoibar, Gipuzkoa, 1984) Euli-giro liburua (Susa) osatzen duten bederatzi ipuinetan, egileak azaldu duenez. «Sentsazioetatik sortutako ipuinak dira, eta sentsazio horietatik abiatuta eraiki ditut pertsonaiak, eta haiek biltzen dituzten atmosferak. Gertaeretatik eta ekintzetatik haratago, lainoa idazten saiatu naiz; euli-giroaren anabasa hori, etengabeko mugimenduan pertsonaiak inguratzen dituen zurrunbiloa paperean jasotzen».
Alberdik ez du uste, hala ere, «ipuin estatikoak» direnik liburukoak. «Ez naiz giro deserosoen argazkiak egiten bakarrik saiatu. Pertsonaiak gatazkan daude aipatutako behe laino horrekin, eta erabakiak hartzen dituzte aldiro». Ezinegona eragiten dieten arazoen aurrean, eulien aurrean bezala, nork bere jarrera dute pertsonaiek. «Batzuek euliak akabatu egiten dituzte; beste batzuk haiek apartatu nahian saiatzen dira; eta badira burrunba hotsaren erdian errenditzea hautatzen dutenak. Aitzitik, errenditzea hautatzen duten pertsonaiek ere ez dute etsi nahi. Ate batzuk ixten dituzte, ipuina amaitzen da, baina lanbroak bere bidea egiten du».
«Bat izan ezik, ipuin denak gaurko garaian kokatuta daude, baina ipuinak euren artean oso diferenteak dira», adierazi du Alberdik. Izenburuan aipatzen den euli-giro hori ez da hasieratik pentsatutakoa. «Nire helburua ez da izan euli-giroa zeukan ipuin bilduma bat sortzea. Ipuinez ipuin banaka idatzitako piezak dira. Baina ipuin guztietan pisu handia dauka atmosferak. Ipuin bakoitzak bere atmosfera dauka, ez dira denak berdinak, baina ezinegon bat bada guztietan; pertsonaiak ez daude lasai. Batzuetan giro hori itogarriagoa da; beste batzuetan, harrigarriagoa… Absurdoa ukitzen dute istorio batzuek…».
Ipuinak idazteko prozesua ez da egilearen aurreko ipuin liburuko —Aulki bat elurretan, Elkar, 2007— berbera izan. Liburu hartako ipuinak idazteko, «irudietatik» abiatu zen Alberdi: «Irudi bat iradokitzailea iruditu, eta haren inguruan harilkatutako istorioak ziren». Haiek ez bezala, Euli-giro-koak «barrutik kanpora» sortuak direla iruditzen zaio, sentsazio bat izan duelako beti abiapuntu.
Pertsonaiak, gatazkan
Honako hau izan da ipuin bakoitza osatzeko eman dituen pausoen hurrenkera: «lehenengo sentsazio bat sentitu; gero, sentsazio horrek giro bat iradoki; giro hori ezagutu; giro horretan kokatutako pertsonaiak sortu; eta pertsonaia horiek jokoan jarri». Pertsonaiak etengabe daude «beren barne giroaren eta kanpo giroaren arteko gatazkan».
Aurretik helduentzako idatzirik dituen bi liburuak —arestian aipatu Aulki bat elurretan ipuin liburuaz gain, Aulki-jokoa nobela, Elkar, 2009— bi bekaren laguntzaz eta amaitzeko denbora epe bat zuela idatziak ditu Alberdik. Euli-giro-ren kasuan, ez du halakorik izan. «Erabat neure erritmoan sortutakoak dira ipuinak. Hasieran, hiru edo lau ipuin bidali nizkion Gorkari [Gorka Arrese, Susa argitaletxeko editorea], eta gero banaka idatzi eta igorri dizkiot, amaitu ahala harekin batera lantzeko».
Banaka eman zituen amaitutzat ipuinak, eta, une jakin batean, liburu osoa eman zuen amaitutzat. «Irati Jimenezek esaten du liburuak ez direla amaitzen, abandonatu egiten direla, eta uste dut arrazoia daukala. Une batean sentitu nuen liburua amaitua zela. Idazten jarraituko dut —beti idatzi izan dut— , baina esango nuke niretzat ziklo bat amaitu dela».
Atmosferak sortzen ez ezik, pertsonaiak eraikitzen ere oso trebe ageri da Uxue Alberdi Euli-giro-ko ipuinetan, Gorka Arrese editorearen ustez. Alderdi horretatik begiratuta, Aulki bat elurretan-etik Euli-giro-ra aldaketa bat izan dela uste du liburuaren egileak: «Euli-giro-ko pertsonaiak oso ondo ezagutzen ditut. Aulki bat elurretan idatzi nuenean, sentitu nuen haiek ere ondo ezagutzen nituela, baina orain askoz ere ertz gutxiagoko eta psikologia aldetik sakontasun gutxiagokoak direla iruditzen zait, Euli-giro-koekin alderatuta. Saiatu naiz ez dena esaten; uste dut gauzak asko iradoki, usaindu edo erakutsi egiten direla. Baina nik oso ondo dakit zer unetan dagoen pertsonaia bakoitza, hartzen dituzten erabakiak nondik hartzen dituzten, eta horretan saiatu naiz oso zorrotza izaten. Niretzat erabat sinesgarriak diren pertsonaiak sortzen ahalegindu naiz, nahiz eta askotan ertzeko egoeretan sartu ditudan. Une batean harrapatzen dira pertsonaiak ipuinetan, eta une horrek ez du erabat definitzen pertsonaia, baina une horretan bizi duena eta bere psikologia nola eraikitzen den zorroztasunez marrazten saiatu naiz».
«Liburuan badira errealismo magikora eta are istorio kafkiarretara hurbiltzen diren ipuinak», jakinarazi du Alberdik, «baina haietan ere, edo haietan batez ere, idazkera zehatza, konkretua, fisikoa lehenetsi dut. Ezinegona, suspensea, harridura eta deserosotasuna gailendu litezkeen arren, pertsonaiek badakite, aldizka behintzat, gertatzen ari zaien horretatik distantzia hartzen eta umore printzak eskaintzen. Hori bai: orriotako umoreak gehienetan eulien kolorea du».