Ane Urrutikoetxea / 2014-06-25 / 502 hitz
AEBetako 20ko hamarkadako idazle Scott Fitzgeralden ipuin esanguratsuenen antologia itzuli dute Iñigo Roquek eta Garazi Arrulak.
Garai magiko batean bizi izan zen gizartearen testigantza jaso zuen Francis Scott Fitzgeraldek (Minnesota, 1896-Kalifornia, 1940). AEBetako klase dirudunak 20ko hamarkadan zuen glamour eta festa giroa deskribatu zuen bere idatzietan, eta baita hurrengo urteetako beheraldia eta porrota ere. Idaztearekin batera, gizarte hartan bizi izan zen Fitzgerald, eta narrazioek azalean uzten dute haren bizimodu trakets eta nahasia. Ametsak amesgaizto bihurtu ziren arren, garai hartako idazle ezagun eta laudatuena bilakatu zen, idazteko zuen estilo natural, xarmagarri eta finari esker. Nobelak dira haren obrarik ezagunenak, hala nola This Side of Paradise, The Beautiful and Damned, Gatsby Handia, Tender is the Night eta amaitu gabe utzi zuen The Love of the Last Tycoon. Baina liburuekin batera, 50 ipuin inguru argitaratu zituen garaiko aldizkarietan. Hain zuzen ere, ipuin horietako hamabi aukeratu dituzte Iñigo Roque eta Garazi Arrula itzultzaileek Plazeraren gau ilunekoak antologia osatzeko. Itzultzaileek aukeratu dute izenburua, aukeratutako ipuinek idazlearen hasierako glamour-ez betetako bizimodua eta azken urteetako miseriak islatzen dituztelako. Elkarrek argitaratu du bilduma.
Ez da ohikoa bi itzultzailek idazle bakarraren lanak itzultzea liburu berean, baina Roquek eta Arrulak arazorik gabe egin dute elkarlana. Bakoitzak gustuko zituen ipuinak bildu, eta modu «demokratikoan» egin zuten sailkapena. Hala, Berniceren ile motza, Itsasbazterreko pirata, Maiatzaren Lehena, Gozoki, Benjamin Buttonen kasu bitxia, Neguko ametsak, Absoluzioa, Igerilariak, Babilonian berriro, Autore baten arratsa eta Hamarkada galdua dira hautatutako ipuinak. Fitzgeralden idazteko estiloa naturala eta ia erraza dirudi, baina esaldi bakoitzaren atzean lan handia dago, Roqueren esanetan: «Fitzgeralden estiloa oso berezia zen, fina eta elegantea; haren lagun Ernest Hemingwayk zioen moduan, ‘haren dohaina hain naturala zen, nola hautsak tximeleta baten hegoetan marrazturiko irudia zirudien’; baina lau orriko ipuina sortzeko hilabete bat igarotzen zuen, eta izugarri zaintzen zuen argitaratzen zuen guztia». Aldizkarietan kaleratzen zituen ipuinak bigarren mailakotzat zituen idazleak, eta ezagun egin zuten nobelen oinarria izan ziren askotan. «Ondo mamitutako lanak dira, bere buruari oso maila literario handia eskatzen zion eta. Horregatik, Raymond Chandler eta Enrique Vila-Matas idazleek laudatu dute; Fitzgeraldek eder eta apain idazten zuen, baina sobera egon zitekeen apaingarririk erabili gabe».
Festa eta festondoa
Garazi Arrularentzat, Fitzgeralden ipuinak itzultzea bidaia polita izan da. Beste itzultzaile batekin elkarlanean aritu da lehen aldiz, eta, koherentzia bat lortzeko negoziazio ugari egin dituzten arren, emaitza biribila atera da, haren ustez. «Etengabeko joan-etorria izan da antologia hau sortzea. Lau begiekin itzuli dugu, garaiko estiloa eta hizkera zainduz, baina xehetasunetan gehiegi galdu gabe». Testuak itzultzean, deskribapenak izan dira elementurik konplexuena Arrularentzat: «Oso luzeak eta zehatzak dira idazleak egiten dituen deskribapenak. Euskal literaturan, nire ustez, ez gaude ohituta halako deskribapen landuak irakurtzera, baina erreferentzia kulturalen eta haren estilo xarmagarriaren zati dira».
Fitzgeralden ipuinak ere nahiko luzeak dira, eta antologian bildutako hamabi narrazioek ia 400 orrialde betetzen dituzte. Xabier Mendiguren Elkarreko editorearen arabera, idazlearen bizitza kontatzen du bildumak. «Hasieran bi liburutan banatzea pentsatu genuen, baina aukeratutako ipuinek ezin hobeto deskribatzen dute idazlearen bizimodua; hasierako ipuinetan Gatsby Handiaren garaiko luxua eta argia ikus daiteke, eta amaieran, berriz, bere gainbehera pertsonalaren eta alkoholarekin izan zituen arazoen itzala».