Iñigo Astiz / 2014-12-05 / 421 hitz
‘Harri eta herri’ berrargitaratu dute Euskaltzaindiak eta Gabriel Aresti Kultur Elkarteak elkarlanean.
«Gauza zelaiak,/ errezak/ edonork konprenitzekoak, esan behar ditut». 1964an kaleratutako Harri eta herri liburuan ageri da Gabriel Arestik bere buruari jarritako erronka. Eta, paradoxikoki, euskal literaturaren gailur nagusietariko bat ezarri zuten Arestik kantatutako gauza zelai haiek. Euskaltzaindiak eta Gabriel Aresti Kultur Elkarteak berritu egin nahi izan dituzte horregatik idazleak orain mende erdi argitaratutako hitz haiek. Berriz argitaratu egin dute poesia mailu bat zela nabarmendu zuen liburu hura, eta, poetaren testuak berriz kaleratzearekin batera, Arestiren inguruan hamazazpi euskal idazle eta euskaltzainek idatzitako artikuluak biltzen dituen beste liburuxka bat ere sortu dute. Xabier Kintana Euskaltzaindiko idazkariak koordinatu du bilduma hori, eta, dioenez, «oso harrera ona» egin diote idazleek proposamenari. Xabier Monasterio Gabriel Aresti Kultur Elkarteko kideak ere esker ona azaldu die partaideei; «Arestiren obra iraganetik etorkizunerantz eramaten laguntzeagatik».
Erdi liburu aurkezpen erdi omenaldi izan zen atzo Bilboko udaletxean prestatutako ekitaldia. Euskaltzain urgazle ere izan zen idazlearen lanaren esker ona adierazi nahi izan zien Arestiren senideei Andres Urrutia Euskaltzainburuak bertan, eta Euskaltzaindiko kideek soinean eraman ohi duten ikurra eman zien horregatik. Arestiren lana goraipatu eta «euskal maisu» izan zela adierazi zuen Urrutiak. «Unibertsitateko katedraduna baino, bizitzak eta egunerokotasunak euskal gizartean sortu dituen katedra horietako baten titular garbia».
Harri eta herri-ren harira idazle eta euskaltzainek idatzitako testuetan ere maiz ageri da euskara batuaren alde egindako lanaren aipamena. Arantxa Urretabizkaia idazlea da, adibidez, Arestik hizkuntza batasunaren alde egindako lanari buruz mintzo diren horietariko bat. Eztabaida haiek idazleari sortu zioten minaz ere mintzo da artikulua. «Halako batean norbaitek kontatuko du euskararen batasunaren bide latz eta mingarria. Arrazoi zuen Arestik, baina gizarteak hori aitortu baino lehen hil zen».
XX. mendeko kutsua
1968ko Rikardo Arregiren hileta dakar gogora Bernardo Atxagak libururako idatzitako artikuluan. Aresti entzun zuen bertan errezitatzen. «Eta Sasiolako bida-ertzean/ neure anaiaren zapata odoleztatuak/ ikusi nituenean,/ zapata haek eneak izan zitezela/ eta odol hura/ enea izan zedila/ gutiziatzearen indarrez/ kezko bola batek itotzen zeuzkidan/ birikak. Sasiolako orena/ Rikardo Arregirena». Inpresioa egin zion irakurketa hark Atxaga gazteari. «Berritasun handia izan zen niretzat. Garai hartako beste askok bezala, euskaraz hala idatz zitekeenik ere ez nekien. Mezetako liburuak, bai, baina XX. mendeko kutsua zeukan poemarik ez».
Arestik hurrengo belaunaldiei utzitako ondarea aitortzen amaitzen du bere idatzia Kirmen Uribek ere. «Anjel Zelaietari irakurri diot Gabriel Arestiri buruz idatzi zuen biografian, Euskaltzaindiko Erriberako egoitza Bilboko olerkariak lan egiten zuen lantegitik ateratako oholekin zaharberritu zela, dotore-dotore geratu zirela euskararen gordeleku ziren gelak, poetak bere beharretik lortutako oholtzarrekin. Gu Arestiren ohol sendo horien gainean kolorezko klarionez margotzen ari garen haurrak baino ez gara»