Kulturarteko hezkuntza delakoa zer den eta zer ez den albo batera utziko dut oraingoan, baina zerbait baldin bada, bihar eta aste honetan Pariseko sarraskiaz gelan hitz egitea da. Bai, zure gelan.
Elkarrizketa bat Charlie Hebdoren sarraskiaren ondoren
DBHko 1. mailaren gela batean irakaslea (Josune) eta ikasle musulman baten (Rachid) elkarrizketa, Charlie Hebdoren hilketen ondoren:
-Josune: Nik uste dut ezin duzuela horrela jokatu; atentatu horiek denen kontra itzultzen dira, zuen kontra ere bai. Hori ez da desberdintasunak tratatzeko modua, bizitzak balio handia dauka.
-Rachid: Eta diskriminazioa, zer? Gu diskriminatuta gaude gizarte honetan. Ez gaituzte berdin tratatzen, eta gure erlijioa ez da errespetatzen…
-Josune: Diskriminazioak ez du atentatua justifikatzen. Jendea horrela hiltzea ez da konponbidea, ez zara konturatzen?
-…
Zer ari da irakaslea esaten?
Elkarrizketa erreala da eta ados sentituko gara irakasleak adierazten dituen hainbat edukirekin, baina pasarte hori hona ekarri dut ilustratzeko batzuetan –konturatu gabe– gu (kultura kristauko irakasleok) non kokatzen garen eta tradizio islamikoko gure ikasleak non kokatzen ditugun.
Irakasleak mezu asko igorri ditu bi esalditan; bere diskurtsoak mundu bat eraiki du. Hasieratik bi talde egin ditu: gu (kultura kristaukoak, biktimak, irizpide moral altuak ditugunak…) eta haiek (kultura musulmanekoak, hiltzaileak, irizpide moralik gabeak…). Eta ikaslea bigarren horretan kokatu du. Ikaslearengana zuzendu da hiltzaileen taldekidea balitz bezala, ia ordezkaria balitz bezala. Berari esaten dio hiltzaileei botako liekeena.
Ikasleak ez du irakasleak jarritako marko hori eztabaidatu eta barruan geratu da: izan ere, etsai moduan saiatu da bere burua justifikatzen. Heldutasun eta zorroztasun handiak beharko lituzke elkarrizketa horretan zer gertatzen ari den konturatzeko eta marko horretatik ateratzeko. Ez da horren erraza ume edo gazte batentzat. Izan ere, irakaslea bera ere ez da konturatzen zer egiten ari den.
Irakaslearen adierazpenak Pigmalion efektua sor dezake, autobetetzen den profezia izan daiteke: zuk horrela ikusten banauzu, nik nire burua horrela ikusteko bidean jarri nauzu.
Nola fokatu gaia? “Zuek/Gu” markoari uko eginez
– Zure ikasle musulman hori zure taldekoa da, “gu” taldearen kidea; zure azalpenek ez dezatela kontrakoa adierazi.
– Parisko hilketen gaia tratatzeko orduan, ez zuzendu zure hitzak kultura musulmaneko ikasleengana bereziki; haiek zu bezain urrun daude hiltzaileengandik. Ni kultura kristauko irakaslea naiz eta inork ez nau erlazionatzen mendebaleko agintari kristauek egiten dituzten sarraskiekin (Estatu Batuek Afganistaneko ospitalean egindako bonbardaketarekin, kasu). Ez nago behartuta azalpenak ematera ezta nire burua justifikatzera. Pentsa dezagun, euskal gatazka delakoaren testuinguruan, horrelako trataera eman balio Madrileko (demagun) institutu batean gelako jatorri euskalduneko ikasle bati.
-Hala ere, ikasle hori gizarteak seinalatuta sentitu daiteke eta hitz egiteko gogoa izan dezake. Eman adierazteko aukera.
– Eta kultura musulmaneko zure ikasleak gelan adierazten badu, adibidez, “zuek diskriminatzen gaituzue”? Orain bera ari da “gu” eta “zuek” terminotan hitz egiten. Ez sartu marko horretan. Hemen batzuek diskriminatzen dutela onartu ahal duzu, hala gertatzen delako (ondotxo dakigu hori); baina ez kokatu zure burua diskriminatzaileen artean, zure ikaslearen taldean baizik: zeu ere diskriminazioaren kontra zaude, bera bezala; zuri ere mingarria iruditzen zaizu eta bera bezala prest zaude diskriminazioaren kontra borrokatzeko.
– Mendebaldeko estatuek daukaten erantzukizuna ez utzi kanpoan.
– Fundamentalismoa erlijioen muturreko joera bat dela azaldu; erlijio eta ideologia guztiena, ez soilik islamarena. Kristautasunaren historiatik adibide batzuk eman ahal dituzu, tamalez.
– Giza eskubideen garrantzia eta pertsona guztiekiko errespetua agertu daitezke zure diskurtsoan: oinarrizko balioak dira komunitatearen kide guztiontzat.
Eta besteekin?
Eta ez badugu kultura musulmaneko ikaslerik? Berdin da, gure ikasle guztiak ari dira jasotzen gizartean une honetan zabaltzen ari den “gu/haiek” mezua. Eman tresnak diskurtso horretatik aldentzeko eta marko sanoago bat eraiki ahal izateko.
Guraso moduan, izeba moduan, posible da etxeko ume eta gazteei tresna berberak eskaintzea.
Garai latzak datoz; gazteagoekin zintzo hitz egitea eginkizun garrantzitsua da.