Consumer / 2018-11-10 / 714 hitz

Modu jasangarrian ekoizten dituzte, eta betiko biltegian dauden elikagaiak bezain osasungarriak dira. Jateko balio duten intsektuak irtenbide bat izan litezke 2030. Urterako ingurumenak izango duen erronkari erantzuteko: munduan biziko diren 9.000 milioi pertsonak elikatzea.

Txinako esaera zahar ospetsu batek dioen bezala, hegan, igerian, arrastaka edo oinez dabilen guztia jan daiteke. Mendebaldean, jakin-mina eta arbuioa eragiten ditu entomofagiak, hau da, intsektuak eta araknidoak osorik jatearen arteak, beren zango, antena eta hegalekin; izan ere, Asiako sukaldaritzako exotismo gisa ikusten du jendeak. Baina dietan intsektuak sartzeko ohitura ez da kontu berria.

Badakigu gure antzinako arbasoak izan ziren hominidoek jaten zituztela, eta Erroma klasikoan, Plinio Zaharrak Naturalis Historia izeneko lanean azaldu zuenez, Erromako patrizioak zoratu egiten ziren irinetan eta ardotan hazitako intsektuen larbak jan nahian. Gau egun, Elikadura eta Nekazaritzarako Nazio Batuen Erakundeak (FAO), besteak beste, aukera gisa ikusten du entomofagia etorkizun hurbilari begira, irtenbide jasangarria izan daitekeelakoan elikadura arloko eskariak asetzeko.

Ildo horretan, joan den urtarrilaren 1etik aurrera, Europako Batzordeko araudiak baimendu egiten du gizakiok jateko balio duten intsektuak saltzea. Europako herrialderik gehienetan lehenago hasi ziren saltzen, eta Espainian baimena ematearekin batean, asko samar handitu dira intsektuekin egindako elikagai batzuen salmentak: gehienbat, irinekin egindako gailetak, barratxoak eta baita txokolate eta pastak ere. Horiek, izan ere, biltegian ohikoak diren elikagaiek baino kopuru handiagoetan ematen dituzte proteinak, zuntzak eta gantz osasungarriak.

Dieta osatzeko

Europako Batzordeak Novel Foods (elikagai berriak) direlakoen zerrendan bildu ditu intsektuak, baina beste zenbait herrialdetan ez dira hain berriak: 2.000 milioi lagunen ohiko dietaren zati dira, eta osotara 1.900 mota inguru jaten dituzte, halaxe dio FAOk eta Wageningen-go Unibertsitateak (Herbehereak) egindako ikerketa batek. Eskari handiena dutenen artean, honako hauek nabarmentzen dira: kakalardoak (%31), beldarrak (%18), erleak, liztorrak eta inurriak (%14), eta matxinsaltoak, otiak eta kilkerrak (%13). Ontziratuta eros daitezke, handizka, deshidratatuta, gozo ukituarekin… Nahiz eta oraintsu hasiberria den jateko balio duten intsektuen inguruko ikerketa, nutrizionistarik gehienek osagarri gisa hartzen dituzte, eta ez beste elikagai batzuen ordezko gisa.

Ur irakinetan eginda, labean edo frijituta.

Entomofagian barneratzen hasteko, nutrizionisten eta ekoizleen gomendioa da irinaren harrarekin edo beldarrarekin hastea (Tenebrio molitor delakoa). Txigortu eta ondu ondoren, aperitibo baten antza izaten dute exoeskeletoari esker (intsektuen, araknidoen eta beste ornogabe batzuen gorputza estaltzen duen ehun gogor eta zurruna da). Kurruskatsuak izaten dira eta ahoan ateratzen duen hotsak gailetek edo pretzel direlakoek ateratzen dutena oroitarazten dute.

Jakin beharrekoa da, dena den, jateko balio duten intsektuek ere badituztela beren aroak bizitzan, eta beti ez direla egoten gizakiok jateko moduan. Pupak, larbak eta ninfak, esaterako (lehenbiziko faseak), denetan egokienak dira jateko, kopuru txikiagoetan izaten baitute kitina -onddoen eta artropodoen gorputz sendoak izaten duen karbohidrato bat da -, eta horrek samurragoak eta errazago digeritzeko modukoak egiten ditu.

Lurrinari dagokionez, intsekturik ia gehienak usainik gabeak izaten dira, hori ere exoeskeletoari esker. Eta itxura? Espezialistek ohartarazten dute kolore atsegina edukitzeak beti ez duela esan nahi intsektu bat gustagarria izango denik. Hain zuzen, egosten ari direla, aldatu egiten zaie jatorrizko kolorea (grisa, urdina edo berdea) eta gorrirantz egiten dute. Gantz herdoildu asko duten intsektuak edo modu desegokian lehortu direnak beltzak izan daitezke, baina egoki lehortuz gero, kolore urrekara edo marroia hartzen dute, eta oso erraz birrindu daitezke eskuekin.

Herrialde askotan, bizirik daudela jaten dituzte intsektuak. Baina kozinatu egingo badira (Bizitzaren Zientzien Txekiako Unibertsitateak 2016an egindako ikerketa baten arabera, horixe da gomendagarriena), ur berotan irakitea da onena, bizpahiru egunez janaririk eman gabe eduki ondoren. Egosi ere egin daitezke, labean erre, frijitu edo lehortu. Zaporea eta erretrozaporea askotarikoa izan ohi dute, eta horretan eragina eduki ohi dute feromonek (intsektuen organismoaren gainazalean sortzen dira), bizi diren giroak eta elikadurak. Ur irakinetan egiten direnean, ia ez dute zaporerik izaten, desagerrarazi egiten baitzaizkie feromonak. Egosten direnean, berriz, erantsi zaizkien osagaien zaporea bereganatzen dute.