Juan Luis Zabala / 2014-12-09 / 546 hitz
Doktorego tesia egiteko gaitzat Joseba Sarrionandiaren obra hautatu zuen Eider Rodriguez idazle eta irakasleak (Errenteria, Gipuzkoa, 1977), bereziki itsasoak hartan duen presentziari eta bilakabideari erreparatuta. Iñaki Aldekoa irakasleak zuzenduta egin zuen tesia, eta arrakastaz aurkeztu, iragan udan. Tesiaren bertsio dibulgatiboa aurkeztu zuen atzo Ahotsenean: Itsasoa da bide bakarra. Sarrionandia irakurriz (Utriusque Vasconiae).
Zergatik hautatu zenuen Joseba Sarrionandia tesirako gaitzat? Eta zergatik itsasoaren gaia?
Sarrionandia hautatu nuen bere obra ezagutzen nuelako eta oso gustukoa dudalako. Eta itsasoa hautatu nuen Sarrionandiaren obran ur azpiko mezu asko daudelako. Mezu horiek ur azalera ekartzen saiatu naiz, neure ikuspegitik. Hori izan zen tesiaren iturburua, eta hori da liburuaren iturburua ere.
Zure ikerketaren arabera, Sarrionandiaren obran ez dago inondik ere itsaso bakar bat, itsaso mota asko baizik. Eta bilakabide bat nabari da haren obran itsasoaren agerpenari dagokionez.
Argitaratu zuen lehen liburuan, Izuen gordelekuetan barrena-n, itsas iruditeria oso epikoa da. Mundura zabaltzen den ate bat da itsasoa, abentura, transgresioa… Ifar aldeko orduak liburuko lehenengo narrazioan, Ifar aldeko nasa-n, Bergeneko (Norvegia) nasa agertzen da, eta narrazioaren atrezzo moduan itsaso gris bat. Ez dago izoztua, baina oso hotza da. Itsaso desolatu bat da, oso giro diferentekoa Izuen gordelekuetan barrena-koarekin konparatuz gero. Hori beste mugarri bat izango litzateke. Tartean, baina kronologikoki geroago, Lagun izoztua-n, Hego Amerika eta Erdialdeko Amerikako itsasoa zopa epel baten antzekoa da; koko-opilak saltzen dira, moila zurkaiztua dago, reggaea entzuten da… Egunerokotasunari loturiko itsaso bat da.
Ez da hori, ordea, Lagun izoztua-n agertzen den itsaso bakarra…
Ez. Lagun izoztua-n agertzen dira Sarrionandiaren obra osoan landu diren itsas irudi guztiak. Haren ibilbide guztia dago gordea nobela horretan, neurri batean. Izuen gordelekuetan barrena-ko itsasoa agertzen da, Hego Amerika eta Erdialdeko Amerikako zopa beroa, eta baita Antartikako itsaso izoztua ere, Ifar aldeko nasa narrazioko itsaso hotz, gris eta desolatuaren gailur moduko bat dena. Itsaso bertikal bat, edozein motatako giza bizitzarentzat oso zaila.
Itsasoa, Sarrionandiaren obran, militantziaren metafora gisa interpreta daitekeela diozu.
Nire ustez, bai. Militantziarena eta borroka armatuarena. Bada gatazka armatuaren inguruan perspektiba militante batetik hitz egiteko modu bat. Sarrionandiak aurretik gogoeta bat eginda dauka: mintzaira normala ez da aski honetaz hitz egiteko. Beraz, mintzaira paralelo sinboliko bat darabil, metaforikoa edo irudien bidezkoa, askeago hitz egiteko gatazkaren inguruan, eta nik orain esaten badizut «hau hau da eta beste hau beste hau» hurbilpen bat egiten naiz neure ikuspegitik.
Idazleak esaten duena bere kabuz interpretatu behar du irakurleak, testuan ez dagoelako baieztapen zuzenik.
Itsaso debekatuak poema laburrean, adibidez, itsasoari eta ontziari buruz galderak baino ez ditu egiten Sarrionandiak, nora doan ontzia eta horrelakoak. Poema hori haren hiru liburutan agertu da, koma bat ere aldatu gabe. Poema guztia galderaz osatuta dago. Irakurleak eman behar die erantzuna galdera horiei. Idazleak ez dizu esaten nora doan ontzia. Idazle guztiz antidogmatikoa da Sarrionandia. Ez ditu inoiz errezetak ematen. Proposamenak egiten ditu
Beste itsaso batzuk asmatzeko aukera ere proposatu zuen Lagun izoztua-n, 2001ean.
Bai, amaieran beste itsaso batzuk asmatu behar direla proposatzen duela uste dut, borroka armatuetatik apartekoak.
Duela 13 urte Durangoko Azokan aurkeztu zenean, oihartzun handia izan zuen Lagun izoztua-k, baina geroztik ez da oso aipatua izan. Ahaztuegia dago, zure ustez?
Nire ustez oso lan aberatsa da, hari asko dituena, eta irakurketa posible ugari. Nire gusturako Sarrionandiaren lanik onena da, edo behintzat niri inpaktu handiena egin didana. Eta argitaratu eta gero ez du izan izan behar zuen eta merezi zuen neurriko oihartzunik.