Estibalitz Ezkerra / 2014-04-27 / 705 hitz
Familia egiturak Indian duen pisua azaltzen du Anita Desairen ‘Fasting, Feasting’ nobelak, botere harremanetan hizkuntzaren garrantzia azpimarratzearekin batera.
Adiskidetze une moduan irakur daitekeen eszena batek ixten du Anita Desairen (Mussoorie, India, 1937) Fasting, Feasting (1999) nobela. Alaba ezkongabe batek bizimodu independentea garatzeko duen azken aukera begi aurrean desagertzen ikusten du amaren gaixoaldia, benetakoa ala itxurazkoa den berdin du, hastearekin batera. Itxurazkoa denik zalantzarik ez du alabak: beren haurrekiko duten botere ahalmena arrazoitzeko aukera guztiak amaituta, gaixotasunaren aitzakia erabiltzen dute gurasoek seme-alabak inguruan izateko. Hala ere, azken eszenak egoera bestelakoa den inpresioa ematen du. Ama-alabak doluzko ekitaldi batean azaltzen zaizkigu; hil berri den emakume baten errautsak ibaira botatzen ari dira. Elkarren eskuak estu helduta, ama zotinka ari da, alabak «oraindik elkarrekin daude, elkar kontsola daitezke» pentsatzen duen bitartean. Elkarrekin egite horrek, baina, zer adierazten du? Doluzko ekitaldiaren eraginez alabaren haserrea desagertu egin dela? Bere egoera onartu beste aukerarik ez duela, aldatu ezin delako?
Ekitaldiaren testuinguruak ama-alaben arteko harremanak har dezakeen bidearen gainean argibideak eman baino gehiago, zalantzak pizten ditu. Bertsio ofizialaren arabera, hainbat urtez gizon berarekin ezkonduta egon ostean, goitik behera kerosenoz busti eta bere buruari su eman zion emakumeak, zorigaiztokoa zelako. Mihi gaiztoen arabera, ordea, narratzaileak baieztatu edo ezeztatu egiten ez duen bertsioa, senarraren gurasoek eman zioten su emakumeari haren jokabidearekin pozik ez zeudelako. Lehen bertsioak emakumeari ahotsa ematen dio; harena da ezkon-bizimodu itogarritik ihes egiteko erabakia, ziur aski ezkondu zenetik bere kabuz hartutako erabaki bakarra, baina «ihesbide» bakarra heriotza da: protesta modu tragikoa, emakumeen aukera eremu murritza (jazarpena ala heriotza) azalarazten duena. Bigarren bertsioak, berriz, bizitzan zein heriotza unean ere emakumeak erabaki ahalmenik ez duela adierazten du: emakumea subalternoa da erabat.
Subalterno bilakatzeko bidean ote da alaba amaren zaintza bere gain hartuta? Nobelan zehar, doluzko ekitaldira heldu baino lehen, Indian mugikortasuna eta erabaki ahalmena, ilustrazio garaitik Mendebaldeko pentsamenduaren oinarri diren kontzeptu nagusietako bi, ez direla giltzarri adierazten zaigu. Familiak eragin handia du batek joka dezakeen rolaren gainean, genero, klase, arraza eta hizkuntzarekin batera.
Familia egiturarekin batera, hizkuntzak pisuzko tokia betetzen du Desairen Fasting, Feasting nobelan. Hasieratik adierazten zaigu istorioko pertsonaia guztiak indiarrak direla eta eszena guztiak indiarrek, hots, indiar gizartean bizi diren horiek bakarrik ezagut dezaketen errealitatearen isla direla. Alde horretatik, Fasting, Feasting nobela intimoa da eszena intimoz (turistaren begiradatik at garatzen eta gertatzen diren bizipenez) osaturik dagoelako. Intimotasun hori indartze aldera, pertsonaiak «beren hizkuntzan» mintzo direla adierazten zaigu behin eta berriro, nahiz eta nobela bera ingelesez idatzita dagoen. Jakina, istorioko pertsonaiei ingelesa ez zaie arrotza, eta beren jardueretako asko britaniarrek herrialdean izandako eraginaren adierazgarri dira. Hala ere, ingelesa ez da duten hizkuntza bakarra; jarduera bakoitzak, espazio bakoitzak bere hizkuntza du, baina nobelak ez du argi adierazten zein hizkuntza dagokion jarduera eta espazio bakoitzari. Horren haritik, ingelesaren aldeko apustuak paradoxa bat sortzen du: batetik, ingelesak zubi lana egiten du Indiako eszena intimoen eta nazioarteko irakurleen artean, baina prozesu horretan ingelesak suntsitu egiten du intimotasuna eta ahotsa bera.
Hizkuntz aukeraren inguruan
Ingelesez idatzitako gaur egungo Indiako literaturaren gainean Tabish Khairrek honako galdera hau egiten du: «Nola adieraz daiteke norberaren ahotsa bitartekoa bera (hizkuntza) norberarena ez denean?». Khairren aburuz, ingelesa ez da indiarren hizkuntza. Zergatik ez da haiena, hura hitz egiteko gai badira? Kontua ez da hitz egiteko ahalmena, baizik eta hizkuntza jakin baten erabilerak adierazten duen botere maila. Indian, hamasei hizkuntza ofizial daude. Populazioaren ehuneko bostak bakarrik irakur dezake ingelesez (kasurik gehienetan, ezagutza maila teknikoa dute, lanbidearen araberakoa), baina populazioaren ehuneko berrogeia hindiz mintzo da. Beraz, ingelesez idatz eta irakur dezaketen horiek gutxiengo bat dira, aberats berriek osaturiko talde pribilegiatua, baina gutxiengo horren esku dago erabakiak hartzeko ahalmena.
Ingelesez idatzitako Indiako literatura kanpora begira idatzita dago, maiz diasporatik bertatik, hots, kanpotik (zentzu geografiko batean) kanpora, India herrialdea barrutik ezagutzen ez dutenei azaltzeko helburuarekin. Arazoa, baina, ez da kokapen geografikoa, baizik eta zeinen ahotsaren adierazgarri den literatura hori. Khairren arabera, gutxiengo talde pribilegiatu txiki batek sortua den heinean, ingelesezko Indiako literatura ezin da India osoaren izenean mintzatu. Hala ere, onartzen du Indiako literaturaren entzungarritasuna ingelesaren menpe dagoela, eta, hala, Desairen nobelako zorigaiztoko emaztea bezala, ezkon-bizimodu itogarri batean giltzapetuta dago. Kasu honetan, ingelesari bizkarra ematea eta Indiako gainerako hizkuntzetan idaztea da alternatiba. Nazioartearen onespena lortu nahi duten horientzat heriotzaren pareko da hori, baina boterearen mugetatik at dauden horientzat «heriotza» hori existentzia modu bat da, protesta itxurako existentzia.