Iñaki Lopez de Luzuriaga / 2017-09-03 / 621 hitz
Montreal Quebeceko hiri handiena da, Société Notre-Dame de Montreal misiolari konpainia frantsesak sortu zuen hiria (“Ville-Marie”), bertako biztanleak kristautu eta bertan herrixka bat sortzeko. Ordurako, baina, euskaldunak aspaldi helduak ziren San Laurendi itsasadarrera. 2017ko udan, Wikimaniatik atera eta katalan batek eta euskaldun bik kontrako bidea hartu genuen ibaian behera Quebec Hiriraino.
01. Gure auzoa beti deitu da horrela?
Ez. Gure auzoa eraiki den lurren lehenbiziko izena Urrutia izan zen (1255. urtea) –euskara zaharrean ‘ugaldeaz bestaldean dagoena’– eta Kaskalleta (1291) –‘kaskailu ugariko lurraldea, eremu harritsua.– Magdalena ahaztu gabe, zubiaren eta ondoko lurren izena. Auzoaren gaurko izena 1774. urtetik aurrera dokumentatzen da toki-izen bezala.
02. Zergatik deitzen da Txantrea gure auzoa?
Urrutiako eta Kaskalletako lurretan katedraleko txantreak ondasun askotxo zituelako, ardantzeak batez ere.
03. Orduan, zer esan nahi du Txantrea izenak?
Txantrearen esanahia “xantrea” edo “txantrea” da. Txantre hitzak jatorri frantsesa du eta hitz hori bai gaztelaniak eta baita euskarak ere mailegu bezala hartu zuten katedraleko koroa zuzentzen zuen pertsona izendatzeko. Garrantzi handiko dignitate bat zen, zeinak gaztelaniaz chantría izena hartzen zuen eta euskaraz xantregoa.
04. Toki-izen frantsesa da?
Ez. Euskarak eta gaztelaniak mailegutzat hartu zuten hitz hura, baina toki-izena ez da frantsesa, “futbol zelaia” toki-izen ingelesa ez den bezalaxe.
05. Gaztelaniazko toki-izena da?
Ez. Espainiako toponimia aztertu dugu eta maiz aurkitu ditugu beste katedraletako txantreekin lotutako toki-izenak. Leku horiek guztiek El Chantre –pertsonari dagokionetan- edo La Chantría –dignitateari edo karguari dagokionetan– izenak hartzen dituzte. Baina inon ere ez dugu “Chantrea” aurkitu.
06. Euskal toki-izen bat da?
Bai. Euskarazko hitzak dira txantre edo xantre, gaztelaniaz chantre esaten den bezala. Beraz, toki-izena euskal hitz horretaz eta –a artikuluaz osaturik dago: Txantre-a. Ezinezkoa da azaltzea Txantrea gaztelaniazko chantría-tik abiatuta. Inolaz ere ez da toki-izen hibrido bat, ez gaztelania-euskarazkoa, ezta frantsesa-euskarazkoa ere; hain zuzen ere txantre hitza euskal hitz bat delako, chantre gaztelaniazko hitza den bezalaxe. Bi hizkuntzotan, hori bai, frantsesetik hartu zuten mailegu hura. Halaber, Nafarroako eta Gipuzkoako hainbat toki-izenek argi erakusten dute Txantrearen jatorri euskalduna: Txantrelarre (txantrearen belardia) Uharte Arakilen; Txantresoroak (txantrearen soroak edo alorrak), Etxauribarrean; Txandrenea, Hernanin eta Arantzan, eta Txantrenea, Irunen edo Beran, ‘txantrearen etxea’…
07. Eta Txandrea?
Gure auzoa sortu zenean, izendapen herrikoi hori ematen zitzaion. Harrigarria da ahoskera hori bakarrik euskaratik azal daitekeelako eta, gainera, Iruñean 1732. urtean jada dokumentatzen delako: Txandregaña. Baita Hernanin eta Arantzan ere: Txandrenea.
08. Orduan, nola idatzi beharko litzateke toki-izena?
Nafarroako Gobernuak 100.000 toki-izen nafarren ortografia arautzeko erabili zituen arauei jarraikiz, Txantrea idatzi beharko litzateke.
09. Zein da une honetan auzoaren izendapen ofiziala?
Txantrea.
Nafarroako Gobernuak horrela ebatzi zuen 212/1992 Foru Dekretuan. Han erabaki zen Txantrea zela auzoaren izendapen ofizial bakarra, eta ordutik hona inork ez du Foru Dekretu hura ezeztatu.
10. Zer egin behar dute Txantreako kolektiboek Iruñeko udalak izendapen ofizial bakarra erabil dezan?
Txantreako kolektiboek honako hau eskatu dute era ofizial batean: “Berretsi dadila Txantrea dela auzoaren izendapen ofizial bakarra, euskaraz zein gaztelaniaz; Nafarroako Gobernuak 1992. urtean ebatzi zuen bezala”.
Kattalin Barber / 2017-06-02 / 792 hitz
Urte asko egin ditu Peio J. Monteano Nafarroako Artxiboko goi teknikariak (Atarrabia, 1963) euskararen gaia aztertzen eta jorratzen. XVI. mendean Nafarroako biztanleriaren %80 euskaraz bizi zela ondorioztatu du “El iceberg navarro, euskera y castellano en la Navarra del siglo XVI” (Nafar izozmendia, euskara eta gaztelania XVI. mendeko Nafarroan) izenburuko bere azken liburuan (Pamiela, 2017). Lan horretan jasotakoez egin du gogoeta.
Iñaki Berastegi / 2017-05-03 / 1296 hitz
Nafarroako Murillo el Fruto herrian, euskarazko toponimoak dituen XIV. eta XV. mendeen arteko dokumentu bat aurkitu dute, euskara berezkoa zela frogatzen duena. Sei mende geroago, Nafarroako Gobernuak erabaki du inguru horretako herrien euskarazko izenak erabiltzea.
Joseba Sarrionaindia / 2017-04-09 / 234 hitz
Segidakoa da Joseba Sarrionandia idazleak 20. Korrikarako idatziriko mezua:
Leire Palacios / 2017-04-06 / 302 hitz
Internet bidezko jazarpen matxistaren biktima donostiar bat izan da protagonista Cazadores de trolls La Sextako saio berrian. 2014an hasi zen dena. Iragarki sexualak agertu ziren sarean Vanesaren argazkiarekin, helbidearekin eta telefonoarekin. Iragarki horietan kondoirik gabe uzki eta bagina sarketa atsegin zuela jartzen zuen, baita bortxatu zezatela gustuko zuela ere. Bere etxearen kokapena ageri zen iragarkietan, eta etxeko txirrina gurutze baten irudiarekin marraztu zuten. Auzotik pintada ugari marraztu zituzten. Vanesak, beldurrak jota, ez zuen etxetik irten nahi.
Adrian Garcia / 2017-03-22 / 654 hitz
Ipar Irlandako bake prozesuan giltzarria izan zen McGuinness. Ipar Irlandako lehen ministrorde gisa egindako hamar urteetan herrialdea adiskidetzea eta batzea izan zuen helburu buruzagi errepublikanoak.