Ainhoa Mariezkurrena / 2017-09-07 / 364 hitz
Jantziek eta janzkerak gauza asko erakusten dute norberaz. Nolakoak gara, ordea, guztiok berdin janzten garenean? Irati Salsamendi Lozanok erantzun dio galderari, Jantzigintza eta Patroigintza ikasten ari den donostiarrak. Moda, manipulazioa eta interesak aipatu ditu, besteren artean.
Edurne Elizondo / 2017-07-27 / 1033 hitz
Bizikletaren gainean gaudenean, gure gorputza da txasisa”. Patxi Etxenikerenak dira hitzak. Txirrindularitza du aspaldiko zaletasun. “47 urte ditut, eta 30 daramatzat bizikletaren gainean”. Ez du utzi nahi, biziki maite duelako, baina aitortu du saiatzen dela ibilgailu gutxiago dituzten bideak aukeratzen. “Arriskua, halere, edozein tokitan da”. Duela urtebete luze, Etxenike eta haren semea harrapatu zituen auto batek, Endarlatsa inguruan. Lesakan bizi da Etxenike, eta Behobiarako bidea hartu zuen semearekin batera. “Bazterbidean ginen gu, bata bertzearen atzean; autoa gainera etorri zitzaigun. Gidariak ikusi gintuen, baina oharkabetu, eta harrapatu gintuen”, gogoratu du.
Raul Nuñez Gastón / 2017-08-22 / 452 hitz
Oraingoan, hirietako kaleetan Internet-ek daukan eragina izango dugu eztabaidagai. Fenomeno teknologiko hau hainbat alorretara hedatu daiteke; esate baterako, kontsumitzaileen erosteko era eta ohitura denda txikietan zein supermerkatu handieei suertatu lekiekeen inpaktua. Jarraian, Interneten eragin konkretuak xehetasun osoz adieraziko ditut.
Iñaki Lopez de Luzuriaga / 2017-09-03 / 621 hitz
Montreal Quebeceko hiri handiena da, Société Notre-Dame de Montreal misiolari konpainia frantsesak sortu zuen hiria (“Ville-Marie”), bertako biztanleak kristautu eta bertan herrixka bat sortzeko. Ordurako, baina, euskaldunak aspaldi helduak ziren San Laurendi itsasadarrera. 2017ko udan, Wikimaniatik atera eta katalan batek eta euskaldun bik kontrako bidea hartu genuen ibaian behera Quebec Hiriraino.
Gazteberri / 2017-07-27 / 954 hitz
Sexu-transmisiozko gaixotasun (STG) kasuen erdia baino gehiago 25 urtetik beherako gazteen artean ematen direla ohartarazi dute adituek. Gainera, Estatuan STG kasuen kopurua % 25ean hazi da azken urteetan. Babes neurririk gabeko harremanak, alkohol eta droga kontsumoak eta promiskuitatea omen dira horretarako arrazoi nagusiak.
Iker Tubia / 2017-06-13 / 1078 hitz
Esne Bidea irudikatzen duen lorategia aurkeztu dute Iruñean. Hawaiin duela hamar urte egindako proiektu bat ekarri dute Euskal Herrira, eta gisa horretako lehenbiziko lorategia da Europan. Astronomia ezagutzak zabaltzeko tresna ez ezik, Yamagutxi parkea edertzeko eta hartaz gozatzeko ere balioko duela azaldu dute egileek.
01. Gure auzoa beti deitu da horrela?
Ez. Gure auzoa eraiki den lurren lehenbiziko izena Urrutia izan zen (1255. urtea) –euskara zaharrean ‘ugaldeaz bestaldean dagoena’– eta Kaskalleta (1291) –‘kaskailu ugariko lurraldea, eremu harritsua.– Magdalena ahaztu gabe, zubiaren eta ondoko lurren izena. Auzoaren gaurko izena 1774. urtetik aurrera dokumentatzen da toki-izen bezala.
02. Zergatik deitzen da Txantrea gure auzoa?
Urrutiako eta Kaskalletako lurretan katedraleko txantreak ondasun askotxo zituelako, ardantzeak batez ere.
03. Orduan, zer esan nahi du Txantrea izenak?
Txantrearen esanahia “xantrea” edo “txantrea” da. Txantre hitzak jatorri frantsesa du eta hitz hori bai gaztelaniak eta baita euskarak ere mailegu bezala hartu zuten katedraleko koroa zuzentzen zuen pertsona izendatzeko. Garrantzi handiko dignitate bat zen, zeinak gaztelaniaz chantría izena hartzen zuen eta euskaraz xantregoa.
04. Toki-izen frantsesa da?
Ez. Euskarak eta gaztelaniak mailegutzat hartu zuten hitz hura, baina toki-izena ez da frantsesa, “futbol zelaia” toki-izen ingelesa ez den bezalaxe.
05. Gaztelaniazko toki-izena da?
Ez. Espainiako toponimia aztertu dugu eta maiz aurkitu ditugu beste katedraletako txantreekin lotutako toki-izenak. Leku horiek guztiek El Chantre –pertsonari dagokionetan- edo La Chantría –dignitateari edo karguari dagokionetan– izenak hartzen dituzte. Baina inon ere ez dugu “Chantrea” aurkitu.
06. Euskal toki-izen bat da?
Bai. Euskarazko hitzak dira txantre edo xantre, gaztelaniaz chantre esaten den bezala. Beraz, toki-izena euskal hitz horretaz eta –a artikuluaz osaturik dago: Txantre-a. Ezinezkoa da azaltzea Txantrea gaztelaniazko chantría-tik abiatuta. Inolaz ere ez da toki-izen hibrido bat, ez gaztelania-euskarazkoa, ezta frantsesa-euskarazkoa ere; hain zuzen ere txantre hitza euskal hitz bat delako, chantre gaztelaniazko hitza den bezalaxe. Bi hizkuntzotan, hori bai, frantsesetik hartu zuten mailegu hura. Halaber, Nafarroako eta Gipuzkoako hainbat toki-izenek argi erakusten dute Txantrearen jatorri euskalduna: Txantrelarre (txantrearen belardia) Uharte Arakilen; Txantresoroak (txantrearen soroak edo alorrak), Etxauribarrean; Txandrenea, Hernanin eta Arantzan, eta Txantrenea, Irunen edo Beran, ‘txantrearen etxea’…
07. Eta Txandrea?
Gure auzoa sortu zenean, izendapen herrikoi hori ematen zitzaion. Harrigarria da ahoskera hori bakarrik euskaratik azal daitekeelako eta, gainera, Iruñean 1732. urtean jada dokumentatzen delako: Txandregaña. Baita Hernanin eta Arantzan ere: Txandrenea.
08. Orduan, nola idatzi beharko litzateke toki-izena?
Nafarroako Gobernuak 100.000 toki-izen nafarren ortografia arautzeko erabili zituen arauei jarraikiz, Txantrea idatzi beharko litzateke.
09. Zein da une honetan auzoaren izendapen ofiziala?
Txantrea.
Nafarroako Gobernuak horrela ebatzi zuen 212/1992 Foru Dekretuan. Han erabaki zen Txantrea zela auzoaren izendapen ofizial bakarra, eta ordutik hona inork ez du Foru Dekretu hura ezeztatu.
10. Zer egin behar dute Txantreako kolektiboek Iruñeko udalak izendapen ofizial bakarra erabil dezan?
Txantreako kolektiboek honako hau eskatu dute era ofizial batean: “Berretsi dadila Txantrea dela auzoaren izendapen ofizial bakarra, euskaraz zein gaztelaniaz; Nafarroako Gobernuak 1992. urtean ebatzi zuen bezala”.