Oier Morras Aranoa / 2017-09-08 / 647 hitz
Arantxa Orkoien (Iruñea, 1973) Txikas de Etxauriko kidea da. Hamar urte daramatza txakur abandonatuen bizitza hobetzen eta harrera familiak bilatzen, inolako irabazi asmorik gabe. Etxauriko txakurtegian dihardu boluntario gisa. Sakrifizio handia eskatzen duen lan bat izan arren, oraingoz ez du asmorik amore emateko.
01. Gure auzoa beti deitu da horrela?
Ez. Gure auzoa eraiki den lurren lehenbiziko izena Urrutia izan zen (1255. urtea) –euskara zaharrean ‘ugaldeaz bestaldean dagoena’– eta Kaskalleta (1291) –‘kaskailu ugariko lurraldea, eremu harritsua.– Magdalena ahaztu gabe, zubiaren eta ondoko lurren izena. Auzoaren gaurko izena 1774. urtetik aurrera dokumentatzen da toki-izen bezala.
02. Zergatik deitzen da Txantrea gure auzoa?
Urrutiako eta Kaskalletako lurretan katedraleko txantreak ondasun askotxo zituelako, ardantzeak batez ere.
03. Orduan, zer esan nahi du Txantrea izenak?
Txantrearen esanahia “xantrea” edo “txantrea” da. Txantre hitzak jatorri frantsesa du eta hitz hori bai gaztelaniak eta baita euskarak ere mailegu bezala hartu zuten katedraleko koroa zuzentzen zuen pertsona izendatzeko. Garrantzi handiko dignitate bat zen, zeinak gaztelaniaz chantría izena hartzen zuen eta euskaraz xantregoa.
04. Toki-izen frantsesa da?
Ez. Euskarak eta gaztelaniak mailegutzat hartu zuten hitz hura, baina toki-izena ez da frantsesa, “futbol zelaia” toki-izen ingelesa ez den bezalaxe.
05. Gaztelaniazko toki-izena da?
Ez. Espainiako toponimia aztertu dugu eta maiz aurkitu ditugu beste katedraletako txantreekin lotutako toki-izenak. Leku horiek guztiek El Chantre –pertsonari dagokionetan- edo La Chantría –dignitateari edo karguari dagokionetan– izenak hartzen dituzte. Baina inon ere ez dugu “Chantrea” aurkitu.
06. Euskal toki-izen bat da?
Bai. Euskarazko hitzak dira txantre edo xantre, gaztelaniaz chantre esaten den bezala. Beraz, toki-izena euskal hitz horretaz eta –a artikuluaz osaturik dago: Txantre-a. Ezinezkoa da azaltzea Txantrea gaztelaniazko chantría-tik abiatuta. Inolaz ere ez da toki-izen hibrido bat, ez gaztelania-euskarazkoa, ezta frantsesa-euskarazkoa ere; hain zuzen ere txantre hitza euskal hitz bat delako, chantre gaztelaniazko hitza den bezalaxe. Bi hizkuntzotan, hori bai, frantsesetik hartu zuten mailegu hura. Halaber, Nafarroako eta Gipuzkoako hainbat toki-izenek argi erakusten dute Txantrearen jatorri euskalduna: Txantrelarre (txantrearen belardia) Uharte Arakilen; Txantresoroak (txantrearen soroak edo alorrak), Etxauribarrean; Txandrenea, Hernanin eta Arantzan, eta Txantrenea, Irunen edo Beran, ‘txantrearen etxea’…
07. Eta Txandrea?
Gure auzoa sortu zenean, izendapen herrikoi hori ematen zitzaion. Harrigarria da ahoskera hori bakarrik euskaratik azal daitekeelako eta, gainera, Iruñean 1732. urtean jada dokumentatzen delako: Txandregaña. Baita Hernanin eta Arantzan ere: Txandrenea.
08. Orduan, nola idatzi beharko litzateke toki-izena?
Nafarroako Gobernuak 100.000 toki-izen nafarren ortografia arautzeko erabili zituen arauei jarraikiz, Txantrea idatzi beharko litzateke.
09. Zein da une honetan auzoaren izendapen ofiziala?
Txantrea.
Nafarroako Gobernuak horrela ebatzi zuen 212/1992 Foru Dekretuan. Han erabaki zen Txantrea zela auzoaren izendapen ofizial bakarra, eta ordutik hona inork ez du Foru Dekretu hura ezeztatu.
10. Zer egin behar dute Txantreako kolektiboek Iruñeko udalak izendapen ofizial bakarra erabil dezan?
Txantreako kolektiboek honako hau eskatu dute era ofizial batean: “Berretsi dadila Txantrea dela auzoaren izendapen ofizial bakarra, euskaraz zein gaztelaniaz; Nafarroako Gobernuak 1992. urtean ebatzi zuen bezala”.
Kattalin Barber / 2017-06-02 / 792 hitz
Urte asko egin ditu Peio J. Monteano Nafarroako Artxiboko goi teknikariak (Atarrabia, 1963) euskararen gaia aztertzen eta jorratzen. XVI. mendean Nafarroako biztanleriaren %80 euskaraz bizi zela ondorioztatu du “El iceberg navarro, euskera y castellano en la Navarra del siglo XVI” (Nafar izozmendia, euskara eta gaztelania XVI. mendeko Nafarroan) izenburuko bere azken liburuan (Pamiela, 2017). Lan horretan jasotakoez egin du gogoeta.
Amagoia Iban / 2017-06-06 / 1300 hitz
«Frai Luis de Leonek ‘Atzo genioen…’ esanez hasi zuen klasea Inkisizioaren ziegetan lau urte pasatu eta gero. Baina hitzok ez ziren ahanzturazko parentesia bat, duintasunak ez baitu etenik». Hitzokin estreinatu zuen Anjel Lertxundik (Orio, Gipuzkoa, 1948) Hitz beste zutabea, BERRIAren lehen zenbakian, Atzo titulupean.
Ainhoa Larrabe Arnaiz / 2017-06-04 / 1314 hitz
Gaur egungo mundu heterosexualean gay izatea partikularra dela uste du Juanjo Olasagarre idazle arbizuarrak, eta partikulartasun horretatik abiatuta saiatu da, hain zuzen, unibertsaltasuna bilatzen, ‘Poz aldrebesa’ bere azken nobelan.
Iker Tubia / 2017-05-30 / 625 hitz
Nafarroako Gizakia Helburu fundazioaren barruan, nerabeekin eta haien familiekin lan egiten du Mendigutxiak. Aurretik ere, nerabeekin egin du lan. Doktoretza tesia prestatzen ari da NUPen.
Imanol Magro Eizmendi / 2017-05-02 / 1333 hitz
Azken hamarkadetako pilotari maitatuenetako bat izan da, eta, 19 urteko ibilbidearen ondoren, igandean hartuko du erretiroa. Pozik doa, pilotak eman dion guztia hari itzultzeko asmoz